Khởi nguồn hệ tư tưởng và quá trình hình thành “Nhà nước Hồi giáo” IS
Trong thời gian qua rất nhiều học giả quốc tế đã đưa ra nhận định: “Nhà nước Hồi giáo - IS là đứa con hoang của Mỹ, do Mỹ dung dưỡng và chống lưng, nhưng ít người biết được rằng cội nguồn của IS có xuất xứ chính từ Saudi Arabia, bằng một cuộc “hôn nhân” vụ lợi giữa quyền lực chính trị và tôn giáo.
Cam kết của nhà Saud - một bộ lạc nhỏ ở vùng sa mạc Nadj và nhánh Hồi giáo khá cực đoan là Wahhabi, trong đó nhà Saud sẽ mang danh lãnh đạo, còn giáo lý Hồi dòng Wahhabism sẽ là kim chỉ nam của vương quốc đã tồn tại ở vương quốc Saudi Arabia suốt từ đầu thế kỷ 19 đến nay.
Với đồng tiền dầu lửa, Nhà nước Hồi giáo - IS là một trong những sản phẩm xuyên biên giới. Tiền từ túi những cá nhân và tổ chức cực đoan của Saudi từ hàng chục năm qua đã lan tỏa ra toàn thế giới với 1.500 nhà thờ Hồi giáo, 202 trường Đại học, 210 trung tâm tôn giáo được tài trợ bởi các nguồn tiền từ Saudi và các nguồn tài trợ từ Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập.
Việc đưa tư tưởng Hồi giáo cực đoan Wahhabism đến giai đoạn cực thịnh, tạo “sức hấp dẫn toàn cầu” trong thế giới Hồi giáo và hiện thực hóa tư tưởng này trong thực tiễn đời sống chính trị Trung Đông, được gắn với vai trò hết sức quan trọng của Thủ lĩnh Abu Bakr al-Baghdadi - một công dân Iraq theo đạo Hồi dòng Sunni.
Abu Bakr al-Baghdadi có mối liên hệ chặt chẽ với cơ quan tình báo Trung ương Mỹ CIA. Ông này nguyên là một tù nhân bị Mỹ và Iraq giam giữ tại trại giam Bucca, gần Umm Qasr - Iraq từ năm 2004 đến 2009. Sau khi được thả trong một vụ “đặc xá” đáng ngờ, al-Baghdadi đã dần nổi lên trong hàng ngũ các thủ lĩnh Hồi giáo.
Nhờ bàn tay của Mỹ, IS đã hiện thực hóa giấc mơ thành lập một “Nhà nước Hồi giáo” thống nhất.
ISIS khởi đầu được thành lập với tên ISI (Islamic State of Iraq - Quốc gia Hồi giáo Iraq) để chống lại chính phủ Iraq dòng Hồi giáo Shia, thân Mỹ. Cuộc khủng hoảng ở Syria nổ ra khiến lãnh đạo ISI “đổi hướng” quyết định tham chiến ở đây. Quyết định này cũng được coi là có phần đóng góp rất lớn của các cơ quan tình báo Mỹ.
ISI đã bắn một mũi tên trúng hai đích: Vừa tiếp tục được lý tưởng thống nhất cộng đồng Hồi giáo (dòng Sunni) khắp thế giới, dưới một thể chế chung hiện hữu (kết hợp tôn giáo với chính quyền), vừa “chuyển hóa” kẻ thù từ chính phủ Iraq dòng Shia dưới sự hậu thuẫn của Mỹ, sang chính quyền Hồi giáo Shia của Syria.
Cùng với sự chuyển hướng này, al-Baghdadi đã đổi tên của ISI thành “Nhà nước Hồi giáo Iraq và Cận đông” viết tắt là ISIS (Islamic State of Iraq and al-Sham). Cái tên này còn có thể gọi là ISIL, bởi chữ “al-Sham” dịch sang tiếng Anh là từ “Levant”, nên có thể viết thành “Islamic State of Iraq and Levant”.
Tuy nhiên, “Levant” là một từ mà trong tiếng Anh rất khó cắt nghĩa được phạm vi của nó nên đã dẫn đển những hiểu nhầm và dịch sai tên của nó. Người dùng tiếng Anh thường đánh đồng Levant với Syria nên mới có kiểu viết sai là “Nhà nước Hồi giáo Iraq và Syria” (ISIS - Islamic State of Iraq and Syria).
Trên thực tế, Levant là vùng đất lớn hơn nhiều so với Syria, nó chạy dài từ Thổ Nhĩ Kỳ, qua Syria kéo tới Ai Cập, bao gồm cả các vùng lãnh thổ Palestine, Jordan và Lebanon. Hiểu như vậy mới là đúng với tham vọng xây dựng một Nhà nước Hồi giáo rộng lớn và mạnh mẽ của ISIL.
Các thành viên Nhà nước Hồi giáo - IS phân phát kinh Coran tại 1 trạm kiểm soát của chúng.
Ngày 29-6 vừa qua, sau khi vượt biên đánh tràn sang Iraq và chiếm được những mỏ dầu lớn ở miền Bắc nước này, thủ lĩnh al-Baghdadi đã quyết định hiện thực hóa giấc mơ của những phần tử Hồi giáo thánh chiến là “lý tưởng tôn giáo thống trị và hợp nhất toàn cầu”, bằng tuyên bố xây dựng “Nhà nước Hồi giáo” và cái tên IS (Islamic State) chính thức ra đời.
Nhà nước Hồi giáo - IS lớn mạnh và phát triển như thế nào?
Nhiều người từ trước đến nay vẫn cho rằng, Mỹ bí mật tài trợ cho IS để tạo cớ cho sự có mặt quân sự tại khu vực. Đó là một nguyên nhân đúng, nhưng nó chỉ đúng trong giai đoạn đầu ISI chưa phát triển. Trên thực tế, để lớn mạnh được như ngày nay, IS được tiếp năng lượng chủ yếu từ hai nguồn tài chính sau:
Thứ nhất là dầu. Nhà nước Hồi giáo - IS được ví như Taliban với những giếng dầu trong tay. Mỗi ngày IS bán được tới 30.000 thùng dầu với giá rẻ hơn giá thị trường chung trên thế giới, dao động quanh mức giá 25-65 USD/thùng. Điều này đã biến IS thành tổ chức khủng bố giàu nhất trên thế giới.
Dầu được vận chuyển ra ngoài địa hạt của Nhà nước Hồi giáo - IS bằng các trung gian mối lái người Kurd, bán lại cho các khách hàng ở biên giới Thổ Nhĩ Kỳ, và cho chính bản thân chính quyền Assad của Syria. Syria nhận dầu, và bán vũ khí cho Nhà nước Hồi giáo - IS mặc dù IS chính thức là một tổ chức thánh chiến dòng Hồi Sunni với mục tiêu đánh đổ chính quyền dòng Hồi Shia của Syria.
Cả hai bên đều hiểu rằng, họ có thể một tay dí súng vào đầu nhau, dưới gầm bàn, tay kia hoàn toàn có thể tạm thời móc ngoặc với nhau trong những thương vụ làm ăn cả hai bên đều có lợi. Các nhà quan sát đã gọi mối quan hệ này là “frienemy”, một dạng quan hệ vừa đối đầu vừa đối thoại giữa hai kẻ vừa là bạn vừa là thù.
Việc chiếm được các mỏ dầu ở phía bắc Iraq đã giúp IS trở thành tổ chức khủng bố giàu có nhất thế giới (Màu đỏ là khu vực do Nhà nước Hồi giáo - IS kiểm soát).
Sự oái ăm này thực ra không hề lạ lẫm trong những màn trình diễn chính trị và xung đột ở Trung Đông. Nền kinh tế kiểu chiến tranh đã trở thành câu chuyện tính toán ăn chia thường ngày của các nước ở khu vực này.
Các nhà quan sát cho rằng, số tiền bán dầu chảy vào túi Nhà nước Hồi giáo - IS mỗi ngày lên đến 2-3 triệu USD, nguồn thu từ dầu mỏ của IS đã lên tới khoảng 2 tỷ USD và sẽ còn hơn nữa. Đây là một khoản tiền khổng lồ ngay cả đối với các quốc gia xuất khẩu dầu mỏ chứ đừng nói là những tổ chức khủng bố quốc tế.
Ví dụ như, một tổ chức khủng bố toàn cầu, có lực lượng dàn trải hầu khắp thế giới và đã từng tổ chức những vụ khủng bố kinh thiên động địa như Al-Qaeda mà cũng chỉ có ngân sách 30 triệu USD mỗi năm để vận hành bộ máy khủng bố, và để tổ chức cuộc tấn công kinh hoàng vào tòa Tháp Đôi ở Mỹ, chúng chỉ cần vẻn vẹn 1 triệu USD!
Nguồn tài chính thứ hai xuất phát từ vùng Vịnh. Nhà nước Hồi giáo - IS đã luôn được sự ủng hộ từ khi còn trong nôi của những tổ chức tôn giáo và cá nhân tại Saudi, Qatar và Kuwait. Sự ủng hộ này không hẳn đã trực tiếp đến từ chính quyền các quốc gia vùng Vịnh theo dòng Sunni mà chủ yếu từ những tổ chức cá nhân riêng lẻ.
Nguồn tiền cho Nhà nước Hồi giáo - IS chảy ra từ túi những kẻ cách đây vài năm đã chót lạc quan cho rằng chính quyền Hồi Shia của Syria chắc chắn sẽ nhanh chóng sụp đổ. Khi Syria sụp đổ, một tổ chức Hồi Sunni như IS sẽ đóng vai trò trải đường cho các diễn biến chính trị có lợi cho sự ảnh hưởng quyền lực của Hồi giáo Sunni.
Chính vì vậy, nguồn cung vũ khí cho Nhà nước Hồi giáo - IS rất dồi dào, do chính phủ Syria bán cho trước đây, do các nước vùng Vịnh dòng Sunni cung cấp khi đánh Syria và những vũ khí trôi nổi trên thị trường chợ đen. Ngoài ra, những vũ khí thu được của quân chính phủ Iraq cũng là một nguồn bổ sung vũ khí quan trọng để IS lớn mạnh như ngày nay.
Quân chính phủ Iraq hiện bất lực trong cuộc chiến chống lại IS.
Mỹ có thể diệt được Nhà nước Hồi giáo nhưng không xóa được tư tưởng IS
Tuy không tạo ra nhưng Mỹ chính là kẻ đã giúp IS lớn mạnh như ngày hôm nay. Mỹ và các quốc gia Trung Đông khác đã nuôi dưỡng IS làm công cụ tiêu diệt chính quyền dòng Shia ở Syria, nhưng IS đã đẩy tư tưởng Hồi giáo cực đoan vượt tầm kiểm soát của quyền lực chính trị.
Ghê gớm hơn nữa là IS đã hiện thực hóa được tư tưởng thống nhất đạo Hồi, lập nên một Nhà nước Hồi giáo, để từ một tổ chức Hồi giáo cực đoan dòng Sunni trở thành một nhà nước hiện hữu - sẵn sàng chém giết bất cứ ai trái ý chúng. IS đã biến tướng thành một Nhà nước khủng bố, vượt trên tầm 1 tổ chức Hồi giáo thánh chiến hùng mạnh như Al-Qaeda.
Khi IS vượt biên đánh sang Iraq, Washington mới nhận ra rằng, chúng sẵn sàng tiêu diệt bất cứ chính thể dòng Shia nào, kể cả là đồng minh của Mỹ. Đến lúc này Washington mới cuồng cuồng tìm cách khống chế “đứa con hoang” này nhưng đã muộn. Đến bây giờ, khi Hoa Kỳ muốn bóp chết IS thì Tổ chức Hồi giáo cực đoan này sẵn sàng tiêu diệt cả người Mỹ.
Hiện nay sự bành trướng của IS đã vượt tầm kiểm soát của Mỹ và các nước Trung Đông, sự tồn tại của nó có thể sẽ gây họa trên toàn thế giới chứ không chỉ riêng khu vực này. Điều này bắt buộc Mỹ phải mở chiến dịch không kích nhằm hậu thuẫn cho các lực lượng khác đập tan sự tồn tại của Nhà nước Hồi giáo. Mỹ đã phải gánh chịu hậu quả do chính mình gây ra.
Trên thực tế, chính quyền của “Nhà nước Hồi giáo” hoàn toàn có khả năng bị dập tắt, bởi IS mang dáng dấp của một nhà nước chứ không phải chỉ là một tổ chức khủng bố. Nó tồn tại công khai như một chính thể hiện hữu nên có thể bị tiêu diệt - dù là rất khó.
IS sẵn sàng tiêu diệt bất cứ chính thể dòng Shia nào, kể cả là đồng minh của Mỹ như Iraq.
Tuy nhiên, điều đáng lo ngại là trong bất kỳ viễn cảnh nào, Nhà nước Hồi giáo - IS lớn mạnh, bị triệt tiêu hay chỉ còn ngoi ngóp thở, thì “tư tưởng IS” đã thành công rực rỡ trong việc gửi đi khắp toàn cầu một thông điệp rằng sự thống nhất của thế giới Hồi giáo và lý tưởng xây dựng một nhà nước Hồi giáo “hoàn toàn thanh tẩy” là điều có thể.
Nhiều quốc gia châu Âu đang thực sự lo lắng là nếu tiêu diệt được Nhà nước Hồi giáo - IS thì hàng ngàn chiến binh thánh chiến quay trở lại châu Âu một cách cực đoan hơn vì mang theo mầm sống IS. Bên cạnh đó, còn hàng trăm ngàn thanh niên gốc Trung Đông, dù sinh ra và lớn lên ở châu Âu nhưng “trái tim thuộc về IS”.
Những chiến binh này được đẻ ra từ tư tưởng Wahhabi bắt rễ tại chính châu Âu bằng tiền dầu lửa. Mảnh đất lý tưởng cho mầm sống này tiếp tục tồn tại và lớn lên chính là những thánh đường, tu sĩ, và giáo lý ở chính châu Âu, đã được từ từ ngấm chất Wahhabi từ hàng chục năm nay.
Hơn nữa, không chỉ có hàng ngàn chiến binh thánh chiến gốc Trung Đông sinh ra và lớn lên ở châu Âu sẽ trở về mang theo mầm sống IS, mà tư tưởng IS hoàn toàn có thể bén rễ ở bất kỳ nơi đâu, miễn là ở đó mảnh đất đã được tưới tắm bằng những đồng tiền dầu lửa từ những tổ chức tôn giáo cực đoan của vùng Vịnh.
Có thể nhận định rằng, dù Mỹ có đập tan được “Nhà nước Hồi giáo” nhưng Washington không thể xóa bỏ được hệ tư tưởng của IS. Nó đã, đang và sẽ tồn tại ở những “mảnh đất lành” nuôi dưỡng nó, từ châu Âu đến nước Mỹ và ở nhiều nơi trên thế giới. Cuộc chiến chống chủ nghĩa Hồi giáo cực đoan của Mỹ sẽ còn rất lâu dài và gian khổ.
