Những ngày này, đi dọc các tuyến đường chính của Chợ Lớn thuộc khu vực Quận 5, TP.HCM, người ta dễ dàng bắt gặp hình ảnh các sạp treo kín lồng đèn rực rỡ. Từ đèn ông sao, đèn cá chép gắn liền với bao thế hệ tuổi thơ trẻ em Việt Nam, đến lồng đèn dạng cầu, dạng dài đậm hồn Đông Á.
Dĩ nhiên không ai dư tiền thừa của tới nỗi mua lồng đèn về rồi treo khơi khơi, nhưng một cách gián tiếp các hộ kinh doanh tạo nên cả khu lồng đèn làm đẹp phố phường những ngày rằm tháng 8. Dù công việc bán buôn không mấy suôn sẻ, nhưng các cô các chú cũng thấy vui trong lòng vì dù sao cũng đã góp phần làm đẹp cho đời.
Những chiếc lồng đèn nếu không được bán đi cũng vô tình trở thành món đồ trang trí lộng lẫy cho phố xá ngày rằm tháng tám. Ảnh: Quốc Anh.
“Năm nay bán hàng không bằng mọi năm, người ta tới tham quan nhiều hơn là mua đồ, còn mấy ngày nữa là tới Trung Thu mà bây giờ lồng đèn còn chất thành đống. Nghĩ cũng buồn lắm, nhưng thôi kệ. Thấy mấy đứa lớn kéo tới chụp hình cười nói làm vui vẻ cả con đường, ngày thường dễ gì được như vậy; còn mấy đứa nhỏ thì được ba má cõng trên vai, mắt mở to nhìn vào mấy cái lồng đèn rồi cười tít, cưng lắm”, một người kinh doanh lồng đèn trên đường Lương Nhữ Học nói.
Đến đêm muộn, khi lượng khách từ xa kéo đến đã vãn dần, phố lồng đèn lúc này chỉ còn đúng lồng đèn đúng nghĩa, thì cũng là lúc có thể trò chuyện để hiểu nhau hơn về những con người đầu hai thứ tóc nhưng vẫn “rước đèn” cùng các cháu các em, vẫn tô thêm những mảng màu nhí nhảnh cho cuộc sống vốn dĩ khó khăn.
Ảnh: Quốc Anh.
Chuyện cái bánh trung thu trứng muối
Sinh ra và lớn lên tại Chợ Lớn nhưng mang trong mình dòng máu dân Quảng Đông, chú Minh cầm trên tay cái lồng đèn cá chép đặc trưng của người Việt để kể chuyện cái bánh trung thu của người Hoa. “Tính ra, bánh trung thu của Việt Nam mình chơi hơi bị sang luôn đó con”, chú chắc nịch.
Để phân minh “sang” là sang như thế nào, chú tiếp chuyện: “Bánh trung thu ở Việt Nam mình làm theo nguyên bản của bánh trung thu ở Quảng Đông, ngoài vỏ và nhân bánh ra thì còn có hai quả trứng muối ở giữa, tượng trưng cho Song Hỉ vì cái gì đi theo đôi cũng tốt đẹp mà.
Nhưng khắp cái châu Á này, không phải chỗ nào cũng làm bánh với trứng muối như vậy. Bởi vì người ta nuôi gà nhiều hơn nuôi vịt, gà cũng dễ nuôi công nghiệp hơn, nên số lượng ‘hột’ gà so với hột vịt phải nói là áp đảo một trời một vực, vậy mà dân ta vẫn chơi sang, vẫn muối hột vịt để làm bánh”.
Ảnh: Bảo Bình.
Thật vậy, nếu 10 quả trứng được bán đi và tiêu thụ trên toàn cầu thì đã có 9 quả là đến từ con gà, nửa quả kia từ con vịt và nửa quả còn lại là từ các loài chim khác. Việt Nam, Trung Quốc và Thái Lan là các nước sản xuất và xuất khẩu trứng vịt nhiều nhất thế giới, chiếm gần 100% số lượng toàn cầu.
Trứng gà muối không bổ dưỡng cũng như không hòa vị với bánh tốt như trứng vịt muối, vì vậy ông cha ta từ lâu đã sử dụng hột vịt muối để làm tâm điểm của bánh là không thể sai, đừng nên cãi. Nhưng không phải ở đâu cũng có nguồn cung trứng vịt dồi dào như nước ta để làm bánh.
Ăn Quận 5, nằm Quận 3, xa hoa Quận 1
Trung Hoa trải dài từ bắc xuống nam, từ tây sang đông, kinh qua nhiều miền khí hậu và nhiều nền văn hóa nhỏ lẻ, nên người Hoa sau bao thế hệ đã tích lũy được cho mình cả kho tàng thực đơn, tạo nên một nền ẩm thực chỉ nhìn thôi là biết đó là món ăn Hoa.
Đến Chợ Lớn lập nghiệp từ thế kỷ 17, cộng đồng người Hoa ở miền nam Việt Nam vẫn gìn giữ được bản sắc của riêng mình qua cách xây dựng cộng đồng, kinh doanh buôn bán, diễn hát văn nghệ mà đặc biệt là nấu nướng ăn uống. Để biết được món Hoa có ngon không, cứ lẩm nhẩm câu thần chú “Ăn Quận 5, nằm Quận 3, xa hoa Quận 1”.
Đến Quận 5 - trung tâm của Saigon’s China Town - bạn sẽ được ngất ngây với thiên đường ẩm thực với cả trăm món ăn ngon mang đậm hương vị Trung Hoa truyền thống như: há cảo, sủi cảo, bánh bao, hủ tiếu sa tế, mì vịt tiềm, gà ác tiềm thuốc Bắc, cơm Triều Châu, cháo Tiều, heo quay, vịt quay, phá lấu, mì kéo sợi, hàu chiên trứng,…
“Nói không phải khoe, chứ chú không mở nhà hàng là hên cho tụi nó (các quán ăn khác), tại vì chú không muốn tụi nó bị ế thôi”, ông chủ sạp lồng đèn cười to, nói đùa, “Nói là nói vậy thôi, mặc dù không có học nấu bếp ngày nào, nhưng lúc nhỏ cũng được sư phụ mama (mẹ) dạy cho vài chiêu, nên bây giờ nấu đồ cũng ngon lành lắm à. Đã là người Quảng, người Hoa thì phải biết nấu ăn, không thôi bị nói là mất gốc, kì lắm”.
Ảnh: Bảo Bình.
Nói về ẩm thực, chú Minh cũng chia sẻ một câu chuyện về văn hóa của người Hoa mà không biết vì lý do gì đã ảnh hưởng đến người Việt hiện đại rất nhiều: “Đi ăn tiệc, ăn hàng quán, ai cũng ăn rất dữ cho tới khi còn miếng cuối cùng thì không ai ăn, ai cũng nhìn nhau rồi cho qua miếng đó.
Có người thì nói là miếng dằn đĩa cho hà bá, không thôi nó lên nó kiếm mình; người khác thì nói là chừa lại miếng cuối để sau này còn có cái mà ăn, không thôi khổ đói kiếp này, kiếp sau; ba chú thì dạy là phép lịch sự; nhưng mà nói gì thì nói, gặp tao là tao ăn hết”, lão Minh lại bật cười thành tiếng, hề hước chia sẻ.
Ảnh: Quốc Anh.
Tết nào cũng đều cúng kiếng tổ tiên
Xuôi theo tuyến phố rực rỡ ánh sáng lồng đèn, dừng chân ở một quán mì không biết có phải của người Hoa không nhưng chỉ viết bảng hiệu và thực đơn bằng Hán tự. Ăn một tô mì sủi cảo, được bà chủ quán khuyến mãi một lô chuyện kể về người Hoa.
Tết đầu năm mới, Tết Nguyên Tiêu nửa năm hay Tết Trung Thu,… Tết nào thì Tết, người Hoa vẫn luôn nhớ đến tổ tiên và cúng kiến đầy đủ mâm cỗ để tỏ lòng thành biết ơn với tiền nhân. Trước rằm, người ta lo đi chợ mua đồ về nấu nướng, mua hoa về trưng, mua nhang đèn đủ đầy.
Cúng nào cũng có đủ đầy thức ăn và hoa đèn, cúng Trung Thu thì người Hoa trưng những gì lên mâm cỗ? Khác với người Việt, người Hoa thường cúng dâng vịt quay và dưa hấu bên cạnh bánh trung thu, bánh pía và các loại bánh kẹo thường thấy.
Ngoài ra, còn có bánh nguyệt là loại bánh to tròn có màu trắng giống Mặt Trăng trên bầu trời; có mì trường thọ là những sợi mì dai, dài, khó đứt với mong muốn được sống đời sống kiếp hoặc ít nhất cũng không phải bất đắc kỳ tử. Dĩ nhiên không thể không có vàng mã, giấy tiền âm phủ,…
