Thuyết âm mưu hoặc những tin đồn thất thiệt từ lâu đã là một phần không thể thiếu trong những mùa bầu cử. Cũng như phe thua cuộc luôn tuyên bố rằng họ thất bại vì bầu cử không minh bạch.
Chẳng hạn, sau khi Tổng thống Bush “con” tái đắc cử năm 2004, nghị sĩ Robert F. Kennedy Jr. đăng một bài dài trên tạp chí Rolling Stone chất vấn chuyện phe Cộng hòa ngăn chặn 350.000 cử tri được bỏ phiếu, hoặc không đếm phiếu của họ, ở Ohio; từ đó dẫn đến chiến thắng cho ông Bush.
Hoặc sau khi Tổng thống Obama tái đắc cử năm 2012, ĐH Fairleigh Dickinson thực hiện khảo sát cho thấy 30% đảng viên Cộng hòa tin rằng cử tri phe Dân chủ đã gian lận để làm thay đổi kết quả.
Tại mùa bầu cử 2016, tờ Politico nhận định thuyết âm mưu nguy hiểm nhất của Donald Trump và phe Cộng hòa không phải là tranh cãi về nơi sinh của ông Obama hoặc sức khỏe của bà Clinton. Dường như đã chuẩn bị sẵn cho việc thua trận, đảng Cộng hòa đang tích cực rêu rao rằng cuộc bầu cử bị gian lận và quá trình bầu cử không minh bạch.
Trump tích cực nói với cử tri rằng nếu ông thua thì đó là vì cuộc bầu cử có gian lận. Ảnh: AP
Tố phe Dân chủ gian lận
Khi kết thúc phiên tranh luận đầu tiên ngày 26/9, cả bà Clinton và ông Trump đều được hỏi rằng họ có tôn trọng kết quả bầu cử nếu là người thua cuộc hay không.
Nữ ứng viên đảng Dân chủ ngay lập tức khẳng định có. Trong khi đó, ông Trump mở đầu dài dòng và như cố tình lạc đề khi lái sang chuyện Bộ An ninh Nội địa vì “tham nhũng” mà trao quốc tịch cho 850 người từng bị ra lệnh trục xuất. Khi bị người dẫn gặng hỏi lại, Trump mới nói tôn trọng kết quả phiếu bầu.
Theo Politico, kể từ mùa hè, ông Trump luôn cố gắng “nhồi nhét” người ủng hộ tại những cuộc vận động rằng kết quả ở những bang chiến trường, như Ohio và Florida, đã được sắp đặt nên ông ta chắc chắn sẽ thua.
“Tất cả chúng ta đều biết đây là một hệ thống gian lận. Các bạn hãy hỏi Bernie Sanders rồi sẽ rõ”, ông Trump nói tại buổi vận động ở Kenansville, North Carolina, ngày 20/9. (Ý nói đến những email bị rò rỉ của đảng Dân chủ, cho thấy phe này gây sức ép để ông Sanders rời cuộc đua).
Trong khi đó, website của chiến dịch tranh cử của Trump thì khuyến khích những nhà quan sát bầu cử “ngăn chặn Hillary nhúng tay vào cuộc bầu cử”.
Ông Trump và các đồng minh liên tục chỉ trích tòa án liên bang vì bãi bỏ các điều luật yêu cầu cử tri phải xuất trình thẻ căn cước ở mỗi điểm bỏ phiếu. Thậm chí, Trump còn nói rằng một số cử tri Dân chủ “có thể bỏ phiếu cho bà Hillary đến 15 lần”.
Cố vấn chính trị thân cận nhất của Trump, ông Roger Stone, thì tích cực gây quỹ để thuê những chuyên gia về bầu cử, đồng thời tiến hành những cuộc thăm dò thường xuyên để “ngăn chặn kẻ cắp mùa bầu cử 2016”.
Kế hoạch của Trump đã có hiệu quả ban đầu. Khảo sát của Washington Post và ABC News công bố đầu tháng 9 cho thấy gần 50% cử tri Cộng hòa lo ngại sự chính xác trong việc kiểm phiếu. Trong khi đó, chỉ 18% người ủng hộ bà Clinton chia sẻ quan điểm này.
Hồi tháng 8, cơ quan thăm dò Public Policy Polling cho biết 69% cử tri của Trump tại bang bảo thủ North Carolina khẳng định bà Clinton chỉ thắng nếu việc bỏ phiếu và đếm phiếu được dàn xếp.
Sau này, Stone chia sẻ rằng chính ông đã thúc giục Trump nên đi trước đối thủ trong việc nêu lên quan ngại về sự minh bạch trong bầu cử, đặc biệt mỗi lần ông dẫn trước bà Clinton trong các thăm dò.
“Chẳng hạn ông ấy cần nói rằng 'Tôi đang dẫn đầu ở Florida, các khảo sát đều cho thấy như vậy. Nên nếu tôi thua ở Florida thì đó là gian lận phiếu bầu. Cho thấy cả cuộc bầu cử này là không hợp pháp, người chiến thắng sẽ không được thừa nhận, chúng ta sẽ rơi vào khủng hoảng hiến pháp…”, Stone kể.
Bà Clinton phản đòn Trump không phải bằng những tin đồn vô căn cứ. Ảnh: Slate
Phe Dân chủ phản đòn
Trump không hẳn là người duy nhất lên tiếng lo ngại về sự minh bạch của cuộc bầu cử.
Chiến dịch của bà Clinton chất vấn những mối quan hệ mờ ám của đảng Cộng hòa với các nhóm tin tặc Nga liên quan đến vụ máy tính của quan chức đảng Dân chủ bị tấn công; qua đó tung ra những thông tin làm bẽ mặt và thậm chí có thể thao túng kết quả khiến bà thua cuộc.
Những đòn phản công của bà Clinton không hoàn toàn cảm tính và thiếu căn cứ như của Trump. Hồi tuần trước, Ủy ban Tình báo Thượng viện cho biết các báo cáo đều quy kết một số quan chức cao cấp Nga “cố gắng can thiệp để gây ảnh hưởng đến bầu cử tại Mỹ”.
Đến nay, Washington vẫn chưa chính thức nêu tên thủ phạm của các vụ tấn công mạng này. Một số ý kiến nói việc lên án trực tiếp có thể càng khiến Moscow thêm tức tối và chỉ đạo nhiều vụ tấn công hơn.
Những cáo buộc làm gian lận kết quả phiếu bầu do tin tặc Nga nhúng tay sẽ không có tác động lớn, nếu tỷ lệ giữa các ứng viên chênh lệch đáng kể. Nhưng phần lớn thăm dò cho thấy kết quả ngày 8/11 là họ luôn bám sát nhau.
Do vậy, cả phe Dân chủ và Cộng hòa đều dự đoán rằng những thuyết âm mưu sẽ vẫn tiếp diễn sau ngày bầu cử, bên thua cuộc có thể không dễ dàng chấp nhận kết quả.
“Tôi thậm chí đã nghĩ đến viễn cảnh những người ủng hộ Trump sẽ biểu tình không chỉ vài ngày mà là tháng này qua tháng khác”, nhà chiến lược gia của đảng Cộng hòa Matt Mackowiak nói.
Tác hại của thuyết âm mưu và tin đồn
Nhiều nhà quan sát vô cùng lo ngại khi các thuyết âm mưu và những tin đồn vô căn cứ liên tục xuất hiện, từ chính các ứng viên tuyên bố ra và được lan truyền rộng khắp trên mạng xã hội hoặc những tờ báo ủng hộ các phe.
“Nó tạo ra cơ hội để những người có ý đồ xấu cố gắng giành lấy quyền lực chính trị bằng các câu chuyện hoàn toàn hư cấu. Đây là điều rất nguy hiểm. Nếu thuyết âm mưu vượt trội lên thì nền dân chủ không còn nữa”, Richard Painter, cựu luật sư cao cấp của Nhà Trắng thời Tổng thống Bush “con”, nói.
Eric Edelmanm, cựu quan chức cao cấp ở Lầu Năm Góc, chia sẻ quan điểm trên, và nói thêm rằng “những tin đồn làm ảnh hưởng đến sự chính thống của người chiến thắng”. Ông Eric khẳng định phản đối Trump, nhưng cũng không ủng hộ bà Clinton.
Các quan chức phụ trách công tác bầu cử khẳng định khả năng gian lận quy mô lớn là không thể xảy ra, dựa trên những báo cáo của thanh tra chính phủ. Họ thừa nhận một số trục trặc có thể gặp phải do máy móc cũ hoặc lỗi con người, nhưng chúng rất hiếm gặp và không phải gian lận có chủ ý.
Các quan chức cũng lưu ý hệ thống bầu cử Mỹ không dễ bị tấn công mạng quy mô lớn, vì nó được được thực hiện thông qua mạng lưới kết hợp các bang và địa phương trong hệ thống khép kín.
“Tôi không muốn bơm vào người dân sự lo lắng mà họ không đi bỏ phiếu. Nếu họ muốn ở nhà, đó là vì nguyện vọng của họ, chứ không phải vì lo lắng hệ thống bị gian lận hay không được bảo đảm tính chính xác”, Thomas Hicks, chủ tịch Ủy ban Hỗ trợ Bầu cử, nói với Politico.
