Tục truyền rằng, khi xưa có bốn anh em Trương Hống, Trương Hát, Trương Lừng, Trương Lẫy đi theo Triệu Quang Phục đánh đuổi giặc Lương.
Khi đánh thắng quân Lương trở về đầm Dạ Trạch thì bị “quỷ đen” ở đầm quấy phá. Hai bên xung trận, bọn “quỷ” ra điều kiện nếu thắng, chúng phải được thưởng lớn; nếu thua, chúng sẽ quy phục theo hầu nhà thánh.
Cuối cùng bọn “quỷ đen” thua trận, phải quy phục đức thánh Tam Giang. Chính vì vậy, dân làng Vân mở hội vật cầu (còn gọi là hội Khánh Hạ) vào ngày hóa của đức thánh, với ý nghĩa hội mừng chiến thắng.
Tại lễ hội, 16 thanh niên khỏe mạnh tham gia hội vật gọi là quân cầu được chia làm hai giáp (mỗi giáp tám người), gọi là giáp trên và giáp dưới.
Hội vật cầu nước được tổ chức trên sân chính của đền thờ thánh Tam Giang (xóm 4, thôn Yên Viên, xã Vân Hà, Việt Yên, Bắc Giang) có diện tích khoảng 200m2, mặt sân là bùn nhão, ở hai đầu sân có hai hố để đẩy cầu xuống, mỗi lần đẩy được cầu xuống hố là kết thúc một hiệp.
Với giá trị “độc bản” ở Việt Nam, lễ hội vật cầu nước làng Vân (Việt Yên, Bắc Giang) đã được Bộ Văn hóa, Thể Thao và Du lịch công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Năm nay, lễ hộ vật cầu nước làng Vân sẽ được tổ chức trong 3 ngày 12,13, 14 tháng Tư, Nhâm Dần (tức ngày 12,13,14/5 dương lịch).
Theo ông Nguyễn Đình Mỹ - Chủ tịch UBND xã Vân Hà, ngoài lễ công bố quyết định công nhận di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, phần hội sẽ gồm rước, đánh cầu, giao lưu hát quan họ truyền thông, đốt lửa trại, các trò chơi dân gian. Du khách cũng sẽ được trải nghiệm tại 5 gian hàng trưng bày sản phẩm OCOP của xã và huyện.
