Nước ta có nhiều loại rau mọc dại trở thành đặc sản được ưa chuộng, có thể chế biến thành món ăn ngon, trong đó phải kể đến rau ngổ (hay còn gọi là rau om, ngò om, ngổ hương, ngổ thơm, ngổ điếc...).
"Với những người sinh ra tại vùng quê như tôi sẽ chẳng bao giờ quên được hình ảnh rau ngổ. Cứ đến mùa hè, chúng tôi lại được thưởng thức canh cá rau ngổ. Nó dân dã, bình dị như chính quê hương nhưng ăn vào sẽ chẳng bao giờ quên hương vị nồng, cay cay", chị Lan Ngọc (27 tuổi, quê Nghệ An) cho hay.
Rau ngổ là cây thân thảo có chiều cao khoảng 20cm, thân xốp có nhiều lông. Lá nhẵn, mọc đối, không cuống, hơi ôm thân. Thân và lá có mùi rất thơm, giới “sành ăn” cho rằng rau om có vị giữa quế và cumin, đồng thời thoảng nhẹ thêm mùi chanh vì vậy được trồng hoặc mọc hoang làm rau gia vị.
Rau ngổ mọc hoang dại ở ao hồ, sông suối... khắp dải đất hình chữ S. Theo chị Lan Ngọc, trước kia rau ngổ mọc quanh ao nhà chị và hàng xóm. Cứ chỗ nào có bờ bụi, sình lầy là chỗ đó có rau ngổ tươi tốt, xanh mơn mởn.
"Loại lá đặc sản này có vị cay cay, nồng nồng. Tôi nhớ ngày xưa, cứ khi nào bố mẹ bắt được cá đồng là 3 chị em tôi lại được phân công đi hái rau ngổ. Nó giống như loại lá gia vị không thể thiếu trong món canh cá", cô gái nói.
Xưa đây được coi là loại rau dại không ai hái về ăn nhưng nay được người dân ưa chuộng nhiều hơn. Chúng được bày bán khắp các chợ cóc, chợ dân sinh hoặc siêu thị với giá vài nghìn đồng/mớ.
Từ rau ngổ có thể chế biến thành nhiều món ăn ngon như:
Rau ngổ xào thịt bò
Thịt bò xắt thành miếng nhỏ vừa ăn, đem tẩm ướp các loại gia vị như hành, tỏi, tiêu... khoảng 15 phút. Rau ngổ nhặt bỏ lá già, giữ lại phần non, rửa sạch và cắt khúc.
Cho dầu ăn vào chảo, bắc lên bếp, phi tỏi thơm rồi đổ thịt bò xào chín đều rồi bỏ ra đĩa. Sau đó, bạn xào rau ngổ đến khi chín tới sẽ cho thịt bò vào, nêm nếm thêm gia vị là có thể ăn. Món này có thể ăn kèm với bún, cơm nóng.
Lươn om rau ngổ
Lươn đồng được làm sạch nhớt bằng cách nhúng vào tro bếp hoặc muối rồi cắt bỏ đầu, rửa kỹ và cắt khúc bằng khoảng 2 đốt ngón tay. Còn rau ngổ chọn loại non, rửa sạch, giữ cọng và không cần thái nhỏ.
Người ta dùng nồi đất, xếp rau ngổ xuống dưới đáy, đặt lươn vào theo hình vòng tròn. Sau đó họ cho thêm nước cốt dừa, nghệ và hành lên trên, đổ nước sâm sấp mặt nồi. Xong xuôi, họ nêm nếm gia vị, đợi một thời gian ngắn để hỗn hợp trên ngấm rồi đem om trên bếp lửa liu diu chừng 30 phút.
Lươn chín, người ta sẽ bắc xuống bếp, rắc chút rau thơm và lạc rang giã nhuyễn. Món ăn này ăn kèm tương, xả ớt và đĩa bún vô cùng hấp dẫn. Thịt lươn thơm ngon, rau ngổ mát lành cùng hương vị của nước cốt dừa đã tạo nên món ăn đậm chất thôn quê.
Canh chua rau ngổ
Cá lóc hoặc cá diêu hồng làm sạch, cắt thành từng khúc. Rau bạc hà (hay còn gọi là dọc mùng) tước vỏ, thái vát và bóp cùng muối để bớt ngứa. Cà chua rửa sạch, thái múi cau. Dứa gọt sạch, thái lát mỏng. Đậu bắp cắt bỏ đầu và thái vát. Rau ngổ rửa sạch. Bắc nồi lên bếp, cho dầu ăn vào phi thơm hành tím.
Cho cà chua vào xào mềm, thêm chút nước mắm để tạo mùi rồi đổ nước xấp xỉ cà chua. Cho nước me chua vào nồi, cho dứa và bỏ cá vào. Khi cá bắt đầu chín, người ta cho dứa, đậu bắp và bạc hà rồi đun sôi khoảng 3 phút và thêm rau ngổ là đã có thể thưởng thức món canh chua rau ngổ.
Theo Đông y, rau ngổ có vị cay, thơm, hơi chát, tính mát, có tác dụng thanh nhiệt, chỉ khái, giải độc, tiêu thũng, trừ viêm, chống sưng, giảm đau, sát trùng đường ruột, làm thuốc lợi tiểu, trị sỏi thận, sốt nóng, chống lão hóa, ngừa ung thư... trị thủy thũng, viêm kết mạc, phong chẩn, thủy đậu, trị những cơn đau thắt bụng.
