Vùng Đồng bằng sông Cửu Long có rất nhiều loại cây mọc dại trở thành đặc sản được ưa chuộng, trong đó phải kể đến dây bình bát (hay còn gọi là bát nát, mảnh bát, miếng bát). Đây là loài cây thảo nhẵn và mảnh, thân leo, đôi khi dài tới 5m. Lá mọc so le, hình tim, có cuống dài, khía 5 thùy nông, mép có răng cưa. Tua cuống đơn, mọc đối diện với lá. Hoa đực và hoa cái giống nhau, mọc đơn độc hay xếp hai cái một ở nách lá, có cuống dài 2cm, rộng 2,5cm. Quả chín có màu đỏ và chứa nhiều hạt.
Dây bình bát mọc hoang trên nương rẫy, ở rào, lùm lụi từ vùng đồng bằng đến miền núi nhưng phổ biến hơn cả là các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long.
“Xưa ở quê mình dễ dàng nhìn thấy loại cây này. Mình chỉ cần bước ra bờ ao sau nhà là đã thấy chúng bò xum xuê, xanh tốt trên những bụi cây. Chúng rất dễ sống nên chẳng cần tốn công trồng cũng như chăm sóc gì nhiều.
Chúng là loại cây dại nhưng lá đem nấu canh rất ngọt và ngon lắm. Mình nhớ hễ mùa mưa và mùa nước nổi, cây xanh mướt... Cha mẹ mình lại tranh thủ đi bắt cá đồng rồi hái rau về nấu ăn thì không chê vào đâu được”, chị Yến Nhi (30 tuổi, Bến Tre) cho hay.
Mặc dù là cây mọc dại nhưng dây bình bát lại được coi là đặc sản có thể chế biến được nhiều món ăn ngon. Người dân miền Tây và quê chị Yến Nhi thường hái đọt và lá non của chúng đem rửa sạch, để ráo rồi nấu với thịt lợn, thịt bò, cá, tôm... Nhưng ngon và đậm vị hơn cả chính là dây bình bát nấu với trứng vịt lộn hoặc lẩu trứng vịt lộn ăn kèm với rau bình bát.
"Còn quả bình bát xanh có vị đắng, chát và chua; khi chín mềm, vị ngọt... Vì thế đây được xem là một loại quả được rất nhiều người dân miền Tây ưa thích", người phụ nữ nói.
Cũng theo chị Yến Nhi, mùa nắng rau bình bát khá cứng nên ăn không ngon nhưng có thể làm trà uống. Nó có tác dụng thanh phế, nhuận táo, giải độc, thanh nhiệt, sinh tân dịch. Ngoài ra, đặc sản này thường được dùng để chữa táo bón, người nóng nổi mụn nhọt, miệng khô khát, tiểu buốt, bí tiểu...
Hiện trên thị trường, loại cây đặc sản này chỉ được bán ở một số vùng quê tại miền Tây. Do đó người dân ở các thành phố lớn muốn mua về thưởng thức rất khó. "Hạt giống dây bình bát có bán trên các trang thương mại điện tử. Còn quả và rau rất ít nơi bán vì khó bảo quản. Vì thế ai muốn ăn đặc sản này nên đến tận nơi. Mình tin mọi người sẽ không hối hận khi nếm thử", chị Yến Nhi nói.
