Cá rói (hay còn được gọi là cá chày mắt đỏ) là loài cá duy nhất hiện được công nhận trong chi Squaliobarbus, sinh sống trong khu vực từ lưu vực sông Amur, bán đảo Triều Tiên qua Trung Quốc đến Việt Nam. Chúng là loài cá sống ở nước ngọt, thịt chắc, thơm ngon, sinh trưởng nhanh, phù hợp với việc phát triển kinh tế của bà con nông dân.
Cá rói có đặc điểm: thân cá dày, vảy phủ đều toàn thân, tương đối tròn, thân và bụng có màu trắng và vàng nhạt, viền mắt có màu đỏ tươi. Cá có tính ăn tạp, thiên về thực vật và có khả năng tăng trưởng trọng lượng tối đa 4kg sau 4 năm.
Ngoài tự nhiên, cá tham gia sinh sản sau một năm tuổi, kích cỡ từ 0,2 kg trở lên. Sinh sản vào tháng 4 – 6, cá ngược dòng lên thượng lưu các con sông, suối để tham gia sinh sản và đẻ trứng trôi nổi như cá mè, trôi, trắm…
Trứng cá sau khi thụ tinh, theo dòng nước xuống hạ lưu, nở ra cá bột, dạt vào kênh mương, ao hồ. Chúng sử dụng thức ăn là động, thực vật phù du, ấu trùng côn trùng, giun chỉ, khi lớn lên chúng ăn thêm mùn bã hữu cơ, rong bèo, rau xanh…
Ở nước ta, cá chày sống ở tầng nước giữa và tầng mặt, phân bố ở các sông hồ từ Bắc vào Nam. Đặc biệt chúng hiện được người dân vớt giống tự nhiên và nuôi trong các đìa, ao…
"Xưa cá rói có đầy ở hồ, ao... tại các làng quê ở Việt Nam. Song ít người đánh bắt đem ra chợ bán.
Mình nhớ cứ hè về, đám trẻ trong xóm lại rủ nhau đi câu cá cải thiện bữa ăn. Hôm nào câu được mớ cá rói là hôm đó mẹ sẽ làm món cá nướng thơm ngon, ngọt thịt. Vậy mà chẳng hiểu sao mình không thấy ai đánh bắt đem ra chợ bán. Sau này mình lớn lên mới hiểu, vì có nhiều loại cá lạ miệng, ngon lại rẻ khác mà ít người thích ăn cá rói", chị Hoàng Ngọc (30 tuổi, Bắc Giang) nói.
Vài năm trở lại đây, loại cá bỗng dưng được quan tâm, trở thành đặc sản nức tiếng tại một số vùng. Thậm chí chúng còn xuất hiện trong thực đơn món ăn tại nhiều nhà hàng lớn, được dân sành ăn mê mệt. Vì thế người dân bắt đầu nuôi trồng nhằm cải thiện kinh tế, phục vụ nhu cầu của người tiêu dùng.
Hiện đặc sản này được rao bán tại các chợ dân sinh, cửa hàng thuỷ hải sản với giá 150.000 đồng/kg. Chị em nội trợ có thể tìm mua về chế biến thành nhiều món ăn ngon như chiên, nấu canh chua, kho tộ...
Không chỉ là món ăn ngon, cá rói còn rất tốt cho sức khoẻ, như:
- Đau tim và đột quỵ là hai nguyên nhân gây tử vong sớm phổ biến trên thế giới hiện nay. Trong đó, cá rói được coi là một trong những thực phẩm rất tốt cho sức khỏe. Nhiều nghiên cứu chứng minh những người ăn cá thường xuyên sẽ có nguy cơ đau tim, đột quỵ và tử vong vì bệnh tim thấp hơn những người không thường xuyên ăn cá rói.
- Axit béo omega-3 rất cần thiết cho sự phát triển và tăng trưởng của cơ thể. Đặc biệt, DHA là chất quan trọng đối với sự phát triển của não và mắt.
- Phụ nữ mang thai và cho con bú nên thường xuyên ăn cá chày để bổ sung đủ omega-3. Tuy nhiên, phụ nữ mang thai cũng nên tránh ăn cá sống và chưa nấu chín vì nó có thể chứa vi sinh vật gây hại cho thai nhi.
- Nhiều nghiên cứu cho thấy những người ăn nhiều cá rói mắt đỏ có tốc độ suy giảm tinh thần chậm hơn. Những người ăn cá thường xuyên cũng có nhiều chất xám trong trung tâm não kiểm soát trí nhớ và cảm xúc tốt hơn.
