Một hợp chất quan trọng để chế tạo pin điện thoại, dây dẫn mạch điện tử trong ngành công nghệ thông tin là coltan - một kim loại vô cùng giá trị. Mỏ Luwow ở Cộng hòa dân chủ nhân dân Công-gô nằm trên một đỉnh núi. Đây là một trong số hiếm các vị trí trên thế giới có thể tìm thấy và khai thác loại nguyên liệu quý hiếm này.
Để khai thác nguyên liệu này phục vụ cho mục đích sản xuất, những công nhân phải ngâm mình từ đầu đến chân trong dòng sông bùn suốt 12 tiếng một ngày để chắt lọc từng gram coltan.
Đoàn người vác trên vai cả chục kg đất đá lẫn coltan rồi đổ xuống một dòng suối để đãi bỏ cát sỏi. Đây chính là giai đoạn vất vả nhất và cũng là nguy hại nhất. Hình ảnh những người công nhân tay không đào bới và tinh chiết ra thứ kim loại óng ánh không khác nhiều lắm với cảnh đào vàng hồi thế kỷ 19.
Khi được tinh chiết, coltan sẽ trở thành metallic tantalum, một loại bột chống nhiệt có thể lưu giữ dòng điện cao thế. Đây chính là thành phần thiết yếu chế tạo nên những bo mạch điện tử dùng trong điện thoại, máy tính và các thiết bị điện tử khác.
Sau khi coltan được tách ra, các công nhân đóng gói và vác trên vai đi bộ hoặc chạy xe ôm xuống chân núi về lại trung tâm Rubaya, một trong vài trung tâm buôn bán khoáng sản sầm uất ở Công-gô. Sau khi túi coltan được cân và phân loại, những người công nhân chỉ được trả 5 đô la Mỹ (khoảng 120.000 đồng) một ngày cho công việc vất vả đào bới nguồn kim loại quý giá, trong khi đó một chiếc điện thoại sử dụng công sức của họ lại có giá trị cao gấp 100 lần.
Thế nhưng, với mức lương tối thiểu ở mức 3 đô la Mỹ (khoảng 70.000 đồng) một ngày như ở Công-gô, 1.400 công nhân đang làm việc ở Luwow sẵn sàng chịu đựng điều kiện làm việc khắc nghiệt và thậm chí nguy hiểm đến tính mạng để có tiền công cao hơn chút đỉnh.
Các hãng sản xuất như Apple, Samsung cũng xác nhận rằng họ sử dụng coltan đào từ các mỏ khoáng sản ở Công-gô để làm nên những chiếc smartphone như Iphone hay Galaxy để đáp ứng nhu cầu công nghệ 24/7 của chúng ta.
Apple cho biết họ vẫn sẽ tiếp tục sử dụng nguồn nguyên liệu này. Hồi tháng 2/2015, công ty này cho biết họ sẽ cố gắng hỗ trợ phát triển nền kinh tế và tạo thêm nhiều cơ hội để tìm kiếm nguồn khoáng sản không gây tranh cãi như coltan từ các mỏ khoáng sản ở Công-gô và các nước láng giềng. Apple cũng yêu cầu các nhà cung cấp phải cam kết quy tắc “mọi công nhân xứng đáng được đối xử nhân đạo và tôn trọng”. Samsung cũng khẳng định việc ý thức về tính nghiêm trọng của hành động vi phạm nhân quyền và các vấn nạn ô nhiễm môi trường trong ngành công nghiệp khai khoáng ở Công-gô.
Tuy nhiên, quy trình an toàn ở mỏ Luwow lại không tồn tại. Một người đàn ông đứng phía trên mỏm núi, thúc giục hàng trăm công nhân làm việc chăm chỉ và nhanh nhẹn hơn. Thêm vào đó, các vụ tai nạn xảy ra khá thường xuyên ở các mỏ khoáng sản tại Công-gô, gần đây nhất là vụ 7 công nhân gặp nạn tháng trước khi bức tường hầm bất ngờ đổ sụp, vùi lấp các nạn nhân xấu số. Thậm chí, có nhiều trẻ em mới 10 tuổi đã làm việc tại mỏ coltan trên khắp đất nước Châu Phi này mặc dù khi phóng viên tới phỏng vấn ở mỏ Luwow thì không tìm thấy một em bé nào.
Mỏ Luwow được một nhà địa chất người Bỉ phát hiện cách đây 1 thế kỷ, tại đây có chứa rất nhiều khoáng sản quý hiếm có giá trị như uranium (từng được dùng để chế tạo bom nguyên tử trong vụ thả bom Hiroshima 6/8/1945 trong Thế chiến II), vàng, cassiterite (dùng để làm hộp thiếc) và giờ là coltan. Chủ khai thác các mỏ khoáng sản này đã làm giàu trên mồ hôi sương máu của các công nhân nghèo khó. Thậm chí lực lượng nổi dậy ở Công-gô còn sử dụng doanh thu từ việc bán coltan tại mỏ Luwow để mua vũ phí và đạn dược trong cuộc chiến tranh vũ trang chống lại quân đội quốc gia. Theo báo cáo năm 2001 của Liên Hiệp Quốc, việc buôn bán coltan và những khoáng sản có giá trị khác cho các công ty đa quốc gia chính là “động cơ gây mâu thuẫn tại Công-gô”.
Liên Hiệp Quốc đã thông qua 17 mục tiêu phát triển bền vững hồi tháng trước, với các biện pháp như thúc đẩy phát triển kinh tế, tạo công ăn việc làm, xúc tiến hòa bình và xây dựng hành lang pháp lý… Hy vọng tham vọng thực hiện kế hoạch này sẽ thành công để giúp các nước Châu Phi xóa đói giảm nghèo, nâng cao bình đẳng và bảo vệ môi trường trong 15 năm tới.
