Giới trẻ Trung Quốc không ngạc nhiên trước báo cáo mới đây chỉ ra rằng đất nước tỷ dân là một trong những quốc gia có tỷ lệ sinh thấp nhất thế giới. Trên thực tế, hầu hết đều đồng cảm với xu hướng ngại sinh con ngày càng tăng ở Trung Quốc.
Người ta tin rằng, đa phần giới trẻ Trung Quốc đều coi việc có con sẽ tạo ra gánh nặng về kinh tế và việc không có con hoặc có ít con là cần thiết để duy trì chất lượng cuộc sống.
"Thành thật mà nói, tôi không muốn yêu đương, không muốn kết hôn và không muốn có con", Zhang Jie, 31 tuổi, nhân viên kinh doanh của một công ty tư nhân ở Quảng Châu cho hay. Zhang Jie vừa chia tay mối tình 4 năm. “Với tầng lớp lao động, việc nuôi dạy một đứa trẻ ở các thành phố lớn ngày càng trở nên khó khăn.”
Dữ liệu điều tra dân số 10 năm một lần được công bố hôm 11/5 cho thấy Trung Quốc năm ngoái đón 12 triệu em bé, giảm từ mức 14,65 triệu năm 2019, đánh dấu mức giảm 18% so với cùng kỳ năm ngoái và tiếp tục giảm xuống mức thấp nhất trong gần 6 thập kỷ.
Tỷ lệ sinh của Trung Quốc cũng giảm xuống còn 1,3 trẻ trên một phụ nữ, thấp hơn nhiều so với con số 2,1 trẻ, tỷ lệ cần thiết nhằm duy trì dân số ổn định. Để so sánh, tỷ lệ sinh của Nhật Bản năm 2020 là 1,369.
Cây gia phả của Zhang giống như một hình một kim tự tháp ngược và nó phản ánh thái độ của rất nhiều người trẻ Trung Quốc với việc kết hôn và sinh con.
Bà ngoại của Zhang có 10 người con trong những năm 1950-1960. Nhưng trong số những anh chị em của mẹ Zhang, chỉ có chị lớn nhất sinh được 3 người con vào những năm 1970, 9 người còn lại, bị hạn chế việc sinh đẻ vì chính sách một con mà Trung Quốc áp dụng những năm 1980, 1990.
Trong số 11 anh em họ của Zhang, có hai người sinh hai con, và những người còn lại chỉ sinh một con, mặc dù chính sách thay đổi vào năm 2016 cho phép họ sinh hai con.
"Tôi thấy tất cả họ đều gặp khó khăn trong việc cân đối thu chi. Tất cả họ đều phải nhờ bố mẹ giúp chăm sóc con cái, dùng tiền tiết kiệm của bố mẹ để mua tài sản và thậm chí là trợ cấp chi phí sinh hoạt", Zhang nói về những người anh em họ của mình.
“Nói thật, nhìn cuộc sống của họ khiến tôi sợ hãi kết hôn chứ đừng nói đến chuyện có con. Đó là lý do tôi và bạn gái chia tay ”.
Trong một cuộc khảo sát hồi tháng 11 năm ngoái, nền tảng mạng xã hội hàng đầu của Trung Quốc Weibo đã đặt ra câu hỏi: "Bạn sẵn sàng sinh bao nhiêu con nếu các hạn chế về sinh đẻ được gỡ bỏ hoàn toàn?"
150.000 người trong 284.000 người tham gia trả lời cho biết, họ sẽ không có con, 85.000 người muốn có một con, 39.000 người chọn hai và khoảng 10.000 người nói muốn có ba con hoặc hơn.
Kết quả trên cũng tương đồng với một cuộc khảo sát khác do Viện Nghiên cứu Evergrande thực hiện hồi năm 2019 trên 160.000 người.
Những người Trung Quốc sinh sau năm 1990 là nhóm ít sẵn sàng kết hôn và sinh con nhất so với các thế hệ trước do chi phí nuôi dạy con cái tăng cao, cùng với tỷ lệ nợ cá nhân cao.
Trên các mạng xã hội Trung Quốc, có vô số bài đăng thảo luận về gánh nặng tài chính và những thách thức đi kèm với việc sinh con.
Các cuộc kết hôn ở Trung Quốc năm ngoái đã giảm 12,2% so với cùng kỳ năm ngoái xuống còn 8,13 triệu người, theo số liệu do Bộ Nội vụ công bố. Tổng số cuộc kết hôn là 10,14 triệu vào năm 2018 và 13,47 triệu vào năm 2013.
Wendy Li, một nhân viên văn phòng 34 tuổi đến từ Thượng Hải, cho biết: “Tôi nghĩ thế hệ trẻ ở Trung Quốc có quan điểm rất khác về việc có con so với các thế hệ trước.”
“Những người sinh ra trong những năm 1940 và 1950 thường có bốn con trở lên trong mỗi gia đình. Những người sinh vào những năm 1960 và 1970 chỉ có một con vì giới hạn của chính phủ. Nhưng chúng tôi, thế hệ trẻ bây giờ, cảm thấy rằng chúng tôi không cần thiết phải có con nếu điều đó làm giảm chất lượng cuộc sống."
Trung Quốc đang già hóa với tốc độ chưa từng có do chính sách một con. Điều tra dân số năm 2020 cho thấy 264 triệu người Trung Quốc trên 60 tuổi, chiếm 18,7% dân số, tăng từ múc 254 triệu vào cuối năm 2019.
Đối nhóm người trên 65 tuổi, con số này đã tăng từ 176 triệu vào năm 2019 lên 190 triệu vào năm 2020, chiếm 13,5% dân số.
Theo một báo cáo năm ngoái của Quỹ Nghiên cứu Phát triển Trung Quốc, đến năm 2050, Trung Quốc sẽ có hơn 500 triệu người bằng và trên 60 tuổi, tương đương gần 1/3 tổng dân số dự kiến vào thời điểm đó.
Từ năm 1970 đến 2015, độ tuổi trung bình của dân số Trung Quốc tăng nhanh chóng, từ 19,3 lên 37 và dự kiến đạt 50 tuổi vào năm 2050.
Theo các kịch bản hiện tại, dân số Trung Quốc nhiều khả năng sẽ giảm 32 triệu người trong khoảng thời gian từ năm 2019 đến năm 2050, trong khi Mỹ sẽ tăng thêm 50 triệu người, theo ngân hàng trung ương Trung Quốc.
Huang Wenzheng, chuyên gia nhân khẩu học và nhà nghiên cứu cấp cao của Trung tâm nghiên cứu Trung Quốc và Toàn cầu hóa, cho rằng toàn bộ xã hội phải được huy động để thay đổi thái độ của giới trẻ đối với việc sinh con.
Theo Huang, hầu hết mọi người tin rằng dân số quá đông là nguyên nhân của nhiều vấn đề xã hội và kinh tế trong nước.
"Khi người trẻ nghĩ họ sẽ mất nhiều hơn là được khi có con, vậy làm sao thuyết phục nổi họ sinh con?", Huang nói.
Tình trạng sụt giảm đều đặn số lượng phụ nữ có thể và mong muốn sinh con, bên cạnh chi phí nuôi dạy con cái tăng cao, nhu cầu về nhà ở lớn hơn… là những trở ngại chính đối với nỗ lực tăng tỷ lệ sinh của Trung Quốc.
Theo Viện nghiên cứu Evergrande, số lượng phụ nữ Trung Quốc trong độ tuổi từ 20 đến 35 đạt đỉnh với 190 triệu người vào năm 1997. Con số này giảm xuống còn khoảng 170 triệu người vào năm 2017 và dự kiến sẽ giảm xuống còn 110 triệu người vào năm 2030.
Và theo một báo cáo tiêu dùng do Tmall.com, nền tảng thương mại điện tử từ doanh nghiệp đến người tiêu dùng lớn nhất ở Trung Quốc, chi tiêu của người tiêu dùng liên quan đến việc nuôi dạy con cái đã tăng 60% từ năm 2016 đến năm 2019 ở các bậc cha mẹ Trung Quốc từ 25 tuổi hoặc trẻ hơn.
Một báo cáo năm 2017 về chi phí giáo dục, được công bố bởi Sina Education, cho thấy trung bình chi tiêu cho giáo dục chiếm 26% thu nhập hàng năm của một gia đình trong giai đoạn mầm non, 21% trong giai đoạn tiểu học, trung học và 29% ở bậc đại học.
Còn theo dữ liệu do Viện Khoa học Xã hội Thượng Hải công bố năm ngoái, việc nuôi dạy một đứa trẻ từ sơ sinh đến trung học cơ sở ở quận Tĩnh An giàu có của Thượng Hải tốn trung bình 800.000 nhân dân tệ (124.000 USD).
Ngoài ra, một cuộc khảo sát của HSBC vào năm 2019 cho thấy tỷ lệ nợ trên thu nhập của giới trẻ Trung Quốc sinh trong những năm 1990 đã đạt mức đáng kinh ngạc 1.850%.
Ngay cả ở các vùng nông thôn của Trung Quốc, nhiều người vẫn gặp khó khăn trong việc nuôi dạy con cái với mức thu nhập trung bình của địa phương.
Yu Mingqian, một phụ nữ 21 tuổi ở huyện Bí Dương, tỉnh Hà Nam, cho biết: “Ở nơi tôi sống, học phí một năm cho lớp mẫu giáo từ 5.000 nhân dân tệ (772 USD) đến 10.000 nhân dân tệ (1.544 USD).”
Các bậc cha mẹ từ nống thôn lên thành phố làm ăn phải chi trả khoảng 15.000 (2.316 USD) một năm cho mỗi đứa con họ để lại quê nhà, Yu nói.
“Hầu hết bạn bè và bạn học cùng lớp của tôi vẫn còn độc thân và sống ở các thành phố hạng nhất,” Stela Peng, một phụ nữ ngoài 30 tuổi ở Thâm Quyến, cho biết.
“Các khoản thế chấp vượt quá hầu hết thu nhập của chúng tôi, và phải trả trong 30 năm. Mỗi người trong chúng ta cũng có nhiều khoản nợ khác nhau, chẳng hạn như thẻ tín dụng và các khoản vay mua sắm trực tuyến. Mong muốn sinh con của chúng tôi gần như bằng không.”
“Phải nói thẳng rằng, vấn đề dân số già quá xa vời với chúng tôi. Chúng tôi vẫn có rất nhiều khoản nợ phải trả hàng tháng, và đây thực sự là biện pháp tránh thai hiệu quả nhất ”.
