Anh dỡ bỏ hầu hết các hạn chế vì Covid-19. Đức đang cho phép những người đã tiêm phòng được đi du lịch mà không cần kiểm tra. Italy hầu như không còn đeo khẩu trang khi đi ra ngoài, và các trung tâm mua sắm vẫn mở cửa tại Singapore.
18 tháng kể từ khi virus corona bùng phát, các chính phủ ở châu Á, châu Âu và Mỹ đang khuyến khích người dân trở lại nhịp sống thường nhật và chuyển sang trạng thái bình thường mới với ga tàu điện ngầm, văn phòng, nhà hàng, sân bay một lần nữa nhộn nhịp. Câu thần chú càng ngày càng giống nhau: Chúng ta phải học cách sống chung với virus.
Tuy nhiên, giới khoa học cảnh báo, các chiến lược thoát khỏi đại dịch trên toàn cầu có thể còn quá sớm.
Sự xuất hiện của nhiều biến thể với tốc độ lây lan nhanh chóng đồng nghĩa với việc ngay cả các quốc gia giàu có với lượng vắc xin dồi dào vẫn dễ bị tổn thương. Những nơi như Australia - đã đóng cửa biên giới - đang hiểu rằng họ không thể ngăn chặn virus.
Vì vậy, thay vì từ bỏ lộ trình của mình, các quan chức đang bắt đầu chấp nhận rằng, việc phong toả và hạn chế là một phần của quá trình hồi phục. Mọi người đang được khuyến khích thay đổi quan điểm về đại dịch và tập trung vào nỗ lực tránh trở bệnh nghiêm trọng và tử vong thay vì tránh nhiễm bệnh. Những nước có tham vọng “zero-Covid” thì cân nhắc lại các chính sách.
“Cần nói với mọi người, có rất nhiều trường hợp”, Dale Fisher, giáo sư y khoa tại Đại học quốc gia Singapore - người đứng đầu Ủy ban Phòng chống và kiểm soát lây nhiễm thuộc Bộ Y tế của đảo quốc nhấn mạnh. “Và đây là một phần của của kế hoạch”.
Trong nhiều tháng, những cư dân ở Singapore chăm chú dõi theo từng chi tiết của mỗi trường hợp mới mắc Covid. Lần đầu tiên, số ca nhiễm ở mức hai con số, biên giới bị đóng cửa đã cho thấy, ngay cả áp dụng những biện pháp nghiêm ngặt nhất vẫn không đủ để ngăn chặn lây nhiễm. “Người dân đã chiến đấu quá mệt mỏi”, một nhóm Bộ trưởng Singapore nêu quan điểm trong bài viết đăng ở báo Straits Times hồi tháng 6. “Và tất cả đều hỏi: Đại dịch kết thúc khi nào và như thế nào?”.
Các quan chức ở Singapore đã công bố kế hoạch giảm dần những hạn chế và đưa ra con đường dẫn đến phía bên kia của đại dịch. Kế hoạch bao gồm chuyển sang theo dõi số người bệnh nặng, các trường hợp cần chăm sóc đặc biệt thay vì chỉ thống kê số ca mắc.
Chiến thuật áp chế mềm
Các biện pháp đang được thử nghiệm. Dịch Covid-19 bùng phát và lây lan ở vài quán karaoke và một cảng cá lớn. Singapore thông báo thắt chặt các biện pháp bao gồm cấm dịch vụ ăn uống tại chỗ. Bộ trưởng Thương mại Gan Kim Yong cho biết, họ vẫn đi đúng hướng để tới mục tiêu cuối cùng.
Singapore đang lấy Israel làm hình mẫu. Thay vì tập trung ngăn chặn số ca nhiễm mới gia tăng, Israel hướng nguồn lực vào các ca bệnh chuyển biến nặng, một chiến thuật mà các quan chức gọi là “áp chế mềm”. Israel cũng đang đối mặt với số ca mắc mới tăng mạnh, từ 1 con số (một tháng trước đây) lên đến hàng trăm trường hợp/ngày. Nước này gần đây yêu cầu người dân đeo khẩu trang trở lại.
“Điều này rất quan trọng nhưng cũng không thoải mái”, Danny Levy (56 tuổi), một công chức người Israel đang chờ xem phim tại Jerusalem cho biết. Levy nói, ông sẽ đeo khẩu trang trong phòng chiếu phim nhưng cảm thấy không hài lòng khi các biện pháp hạn chế được áp dụng khi các biến thể virus mới xâm nhập vào đất nước xuất phát từ việc lơi lỏng trong kiểm tra và giám sát khách du lịch.
Theo Michael Baker, một nhà dịch tễ học tại Đại học Otago ở New Zealand, các quốc gia đi tắt trên con đường mở cửa trở lại đang đặt những người chưa tiêm vắc vào sự rủi ro và nguy hiểm đến tính mạng. “Vâng, chúng tôi đang sống chung với virus”, Baker nói.
Người New Zealand dường như chấp nhận khả năng thích ứng với các biện pháp hạn chế lâu dài. Trong cuộc thăm dò gần đây của chính phủ với hơn 1.800 người, có hơn 90% trong số này nói rằng, họ không mong cuộc sống trở lại bình thường kể cả khi đã tiêm vắc xin, một phần vì những câu hỏi còn tồn tại về virus.
Hiện các nhà khoa học vẫn chưa hiểu đầy đủ về virus. Họ cho rằng Covid-19 không thể được coi như cúm, bởi mức độ nguy hiểm cao hơn nhiều. Nhưng cũng chưa chắc chắn được thời gian vắc xin có hiệu lực duy trì kháng thể và có tác dụng với các biến thể hay không.
Khẩu trang và khẩu trang
Phần lớn các nước đang phát triển vẫn đối diện với số ca mắc tăng nhanh, tạo cơ hội cho virus nhân rộng, kéo theo nguy cơ xuất hiện các đột biến mới. Theo dự án Our World in Data, chỉ 1% người dân ở các nước thu nhập thấp được tiêm liều vắc xin đầu tiên.
Tại Mỹ, chính quyền tiểu bang đưa ra quyết định ở từng nơi khác nhau. Các bang như California và New York có tỷ lệ tiêm chủng cao nhưng vẫn yêu cầu những người chưa tiêm phòng phải đeo khẩu trang trong không gian kín. Trong khi các bang khác, như Alabama và Idaho, có tỷ lệ tiêm chủng thấp nhưng lại không bắt buộc đeo khẩu trang. Một số trường học và đại học có kế hoạch yêu cầu sinh viên phải tiêm vắc xin, trong khi một số bang lại cấm các cơ sở công lập áp dụng những hạn chế tương tự.
Tại Australia, một số nhà lập pháp cho rằng, đất nước đã đến “ngã ba đường”. Họ cần quyết định chọn giữa việc duy trì các hạn chế về lâu dài hay học cách sống chung với bệnh dịch. Họ nhấn mạnh, nước này học theo phần lớn thế giới và từ bỏ cách tiếp cận “zero-Covid”.
Gladys Berejiklian - lãnh đạo bang New South Wales của Australia, ngay lập tức từ chối đề xuất này. “Không tiểu bang hay quốc gia nào trên hành tinh có thể sống với biến thể Delta khi tỷ lệ tiêm chủng của quá thấp”, bà nói. Chỉ khoảng 11% người dân Australia trên 16 tuổi được tiêm chủng đủ mũi phòng Covid-19.
Thủ tướng Scott Morrison hồi đầu tháng 7 công bố kế hoạch 4 giai đoạn để trở lại cuộc sống bình thường nhưng nay trì hoãn với lý do sức lây lan kinh khủng của biến thể Delta.
Ở những nơi mà việc tiêm vắc xin được phổ biến rộng rãi như châu Âu, các quốc gia đã đặt cược lớn vào chương trình tiêm chủng như một tấm vé thoát khỏi đại dịch, cũng là chìa khóa để giữ tỷ lệ nhập viện và tử vong ở mức thấp.
Tiếp cận quyết liệt
Những người Đức đã tiêm chủng đầy đủ trong 6 tháng qua có thể dùng bữa tại nhà hàng mà không cần chứng minh kết quả xét nghiệm nhanh âm tính. Họ được phép có các cuộc gặp riêng tư mà không có bất kỳ giới hạn nào và đi du lịch mà không cần cách ly 14 ngày.
Italy yêu cầu đeo khẩu trang khi vào các cửa hàng hoặc ở không gian đông người, nhưng nhiều người vẫn giữ thói quen mang nó mọi lúc. “Con gái tôi cười tôi, nói rằng tôi đã tiêm chủng và không cần khẩu trang, nhưng tôi đã quen với việc này”, Marina Castro sống ở Rome cho biết.
Anh tiêm chủng cho hầu hết cư dân dễ tổn thương nhất. Mới đây, nước này đã dỡ bỏ gần như mọi hạn chế bất chấp sự gia tăng các ca nhiễm biến thể Delta - đặc biệt ở người trẻ tuổi. Vào “Ngày tự do” như một số báo mô tả, các nhà hàng, hộp đêm mở rộng cửa. Biện pháp hạn chế số người tụ tập và yêu cầu đeo khẩu trang cũng không còn. Mọi người ra ngoài ăn tối, tắm nắng. Chính phủ thúc giục mọi người nêu cao trách nhiệm cá nhân để duy trì an toàn. Bộ trưởng Y tế Sajid Javid tháng trước nói rằng, quốc gia này cần “học cách sống chung với virus”. Tuy nhiên, kết quả nhiều cuộc thăm dò cho thấy, người dân Anh thiên về cách tiếp cận dần dần để mở cửa trở lại.
Còn theo các quan chức Singapore, số ca nhiễm có thể tiếp tục tăng lên. Sự bùng phát dịch có thể trì hoãn nhưng không xoá bỏ được kế hoạch mở cửa theo giai đoạn. “Bạn cần mang đến cho mọi người cảm giác về sự tiến bộ, thay vì chờ đợi một ngày trọng đại khi mọi thứ mở tung và sau đó bạn trở nên điên cuồng”, Bộ trưởng Y tế Singapore Ong Ye Kung nói.
