Ở Tân Sơn (Phú Thọ) có một loài gà vô cùng đặt biệt, là sản vật quý giúp người dân phát triển kinh tế. Đó là gà chín cựa - vô cùng linh thiêng trong truyền thuyết.
Người dân Tân Sơn không biết rõ gà chín cựa xuất hiện từ bao giờ. Họ chỉ biết nó có trong truyền thuyết "Sơn Tinh, Thủy Tinh". Chúng có tướng mạo hùng dũng với bộ lông ngũ sắc, mào đỏ, mắt sáng tinh anh, ngực nở, đuôi cong vút tựa cầu vồng, tiếng gáy vang. Đặc biệt, gà có đôi chân to, chắc và đều 4,5 cựa mỗi bên, mỗi cựa dài ngắn khác nhau...
Giống gà này rất hiếu chiến và hung dữ. Khi gặp đối thủ, bộ lông cổ của chúng xù lên thách thức, đôi mắt đỏ lừ. Sau đó chúng tung ra những cú đá chí mạng, hạ gục hoặc khiến đối thủ bỏ chạy.
Anh Đức - người nuôi gà tại xã Tân Phú (Tân Sơn) cho biết, gà chín cựa là lễ vật trong những dịp trọng đại của người Mường. Vào dịp năm mới, họ sẽ tập trung tại nhà ngài, dâng lên tổ tiên, ông bà những lễ vật thể hiện khát vọng và ước mơ về cuộc sống tự do vươn tới ấm no, hạnh phúc. Tại đây, trai gái trong bản sẽ cùng nhau tái hiện điệu múa Mỡi, một nét văn hoá đặc sắc của đồng bào dân tộc Mường huyện Tân Sơn.
Gà chín cựa được nuôi trong điều kiện thả tự nhiên nên khả năng thích nghi với môi trường sống và khả năng chống chịu dịch bệnh cao. Chúng rất khỏe, thông minh, phản xạ và tốc độ theo bản năng của gà rừng: lên đồi đào giun, bắt dế, tối về ngủ sàn, ngủ cây.
Cứ vào dịp Tết Nguyên đán, gà chín cựa Tân Sơn có giá vô cùng đắt đỏ so với các giống gà khác. Theo đó mỗi cặp gà có giá 1.2 – 1.5 triệu đồng. Thậm chí chúng được nhiều đại gia, tay chơi gà "săn lùng" với già hàng chục triệu đồng về chơi tết, làm cảnh.
Điển hình năm 2017, một đại gia đã chi 40 triệu đồng để mua một chú gà 9 cựa về cầu lộc. Đến nay, giống gà nhiều cửa đã được nhân rộng và chăn nuôi tập trung để đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng.
Ngoài giá trị về mặt ẩm thực, gà 9 cựa còn mang nhiều ý nghĩa, tượng trưng cho sự may mắn, sung túc và tài lộc. Vì thế vài năm trở lại đây, giống gà này được nhiều người săn lùng làm quà biếu Tết trong dịp đầu năm mới.
Năm 2012, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã ban hành Danh mục bổ sung nguồn gen vật nuôi quý hiếm cần được bảo tồn, trong đó có giống gà nhiều cựa Phú Thọ. Việc giống gà nhiều cựa được xác định là một nguồn gen vật nuôi quý hiếm cần được bảo tồn sẽ góp phần nâng cao chất lượng, thương hiệu gà nhiều cựa.
