Rằm tháng Giêng (hay Tết Nguyên tiêu) được xem là ngày lễ rất quan trọng trong tín ngưỡng của người Việt. Người xưa quan niệm: “Cúng cả năm không bằng rằm tháng Giêng“, vì lẽ đó cho nên vào ngày này “người người nhà nhà” cùng nhau đi chùa lễ Phật để cầu nguyện sự an lành cho bản thân và gia đình.
Ngoài việc đi chùa hay cúng thần linh, gia tiên, người dân còn thả vật phóng sinh. Phóng sinh vào ngày Tết Nguyên tiêu không chỉ gắn liền với đức hiếu sinh của đạo Phật mà còn thể hiện khát vọng về cuộc sống hạnh phúc bước sang năm mới.
Lợi dụng tâm lý của người dân, một số tiểu thương đã tập trung tại các cổng chùa lớn, nhỏ như chùa Trấn Quốc, đền Quán Thánh… bày bán đồ phóng sinh. Từ ốc, rùa cốm, rùa tai đỏ, cá vàng đến lươn, trạch được người dân chọn mua với giá thành khác nhau, song phần lớn cao hơn bình thường.
Lợi dụng tâm lý đầu năm thả vật phóng sinh cầu may của người dân, các tiểu thương thừa cơ tăng giá.
Theo ghi nhận của Saostar, các con vật được mua bán để phóng sinh có xu hướng tăng mạnh, đội giá 7-8 lần ngày thường. Tại chùa Trần Quốc (Tây Hồ, Hà Nội), chậu ốc gần 1kg có giá 60.000 - 70.000 đồng, chậu ốc lớn hơn (1,5 kg) có giá 120.000 - 140.000 đồng. Cá vàng cỡ nhỏ khoảng 7.000 đồng một con, rùa cốm giá 20.000 - 25.000 đồng. Cá biệt, ở đây còn bán cả rùa tai đỏ - loại rùa có ảnh hưởng đến môi trường sống của nhiều loại sinh vật khác.
Bà Mùa - một tiểu thương bán cá, rùa, ốc phóng sinh tại cổng chùa Trấn Quốc cho hay, năm nay giá vật phóng sinh mềm hơn năm ngoái. Thời tiết đẹp cho nên tiểu thương này bán được khá nhiều. Ngay trong buổi sáng bà đã bán được gần 400 con cá vàng và rùa cốm, 50kg ốc tươi. “Năm nào cũng vậy, cứ vào ngày rằm tháng Giêng, tôi cũng tranh thủ nhập vật phóng sinh về bán. Một năm mới có một dịp cho nên cũng tranh thủ kiếm chút đỉnh”, bà Mùa cho hay.
Những con rùa cốm như thế này có giá 25.000 đồng/con.
Tương tự bà Mùa, chị Hồng (Nhật Tân, Tây Hồ, Hà Nội) cũng “thủ” cho mình một góc nhỏ để bán vật phóng sinh. Chị cho hay: “Mỗi năm thường thực hiện nghi lễ phóng sinh vào 2 dịp là rằm tháng Giêng và ngày lễ Vu Lan. Vào ngày rằm tháng Giêng năm nay, nhiều người đi lễ chùa cầu may và mua các con vật để phóng sinh với hi vọng may mắn cho năm mới. Chính vì vậy, họ sẵn sàng chi tiền để mua cá hay ốc với giá cao hơn một chút. Điều này không có gì lạ cả”.
Mặc dù giá cao nhưng vẫn rất đông người mua vật phóng sinh…
Theo khảo sát của PV, giá ốc, cá vàng hay rùa cốm bán ở cổng chùa cao hơn giá thị trường khoảng 7-8 lần. Tại chợ đầu mối Đồng Xuân và Thanh Hà (Hoàn Kiếm, Hà Nội), giá ốc khá rẻ chỉ 7.000 - 8.000 đồng/kg, rùa cốm 5 nghìn đồng một con, cá vàng 2.000 một con.
… Bởi phóng sinh thể hiện sự từ bi cho nên nhiều người không tính toán đến chuyện đội giá.
Tuy giá “chát” nhưng người mua hàng phóng sinh vẫn rất đông. Lý giải về điều này, một người dân cho biết: “Phóng sinh thể hiện lòng từ bi của con người, mang ý nghĩa cứu vớt chúng sinh khỏi giam cầm hoặc cái chết. Do đó, nhiều người không tính toán đến chuyện giá cao giá thấp để mua vật phóng sinh. Với lại, người dân họ cũng không mua quá nhiều, chỉ 5 - 7 con cá vàng hay 1 chậu ốc nhỏ, giá có cao cũng chỉ hơn trăm nghìn”.
Mặc dù có biển cấm bán hàng rong, tuy nhiên, rất nhiều tiểu thương mang vật phóng sinh đến cổng chùa bày bán.
Phóng sinh là một hành động vô cùng tốt đẹp trong tín ngưỡng của người Việt, song vài năm trở lại đây, hoạt động này bị biến tướng, lệch lạc với ý nghĩa vốn có. Đây là thời điểm cho các “con buôn” chặt chém và nâng giá. Thiết nghĩ cơ quan chức năng, quản lý thị trường cần mạnh tay hơn để chấm dứt tình trạng này.
