Thời gian vừa qua, dịch COVID-19 đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến nền kinh tế Việt Nam, đảo lộn đời sống của người dân. Hiện tại, Việt Nam đã trải qua gần 100 ngày không có ca nhiễm mới lây lan trong cộng đồng.
Dù đại dịch đã phần nào được kiềm chế song kinh tế nước ta vẫn đang gặp rất nhiều khó khăn. Trên phương diện đó, Chính phủ đang dự kiến đẩy mạnh phát triển kinh tế đêm để kích cầu du lịch.
Vậy xây dựng những “thành phố không ngủ” như thế nào để phát triển kinh tế ban đêm tại Việt Nam? Các địa phương sẽ có hướng đi như thế nào để phát huy những thế mạnh đã và đang có?...
“Từ 18h về đêm du khách không biết phải làm gì”
Về vấn đề này, ông Phạm Hải Quỳnh, Chủ tịch Hội Du lịch cộng đồng Việt Nam cho biết, sự ảnh hưởng của COVID-19 đã làm ảnh hưởng trầm trọng đến nền kinh tế Việt Nam nói chung và ngành du lịch nói riêng. Để phục hồi ngành du lịch chúng ta cần tạo sức hút, tạo sự mới mẻ cho sản phẩm du lịch của mình cũng như có nhiều chính sách mở trong kế hoạch đầu tư phát triển du lịch. Vì vậy, việc phát triển nhanh kinh tế ban đêm là việc nên làm lúc này.
“Việt Nam ta rất đẹp nhưng lượng khách đến và quay trở lại Việt Nam thì thật sự không cao. Nguyên nhân phản hồi từ khách cũng nằm trong ngay một nửa thời gian còn lại, từ 18h về đêm khách không biết phải làm gì vì Việt Nam ta thiếu sức hút, thiếu những dịch vụ phục vụ du lịch về đêm. Điều này khẳng định thêm một lần nữa là dịch vụ du lịch về đêm là việc cần làm và phải làm nhanh để góp thêm sự mới mẻ khác biệt cho một Việt Nam sau đại dịch”, ông Quỳnh thẳng thắn nói.
Clip: Đà Nẵng khát vọng trở thành thủ phủ kinh tế đêm, ăn chơi sau 0h. Nguồn: HTV
Ông Quỳnh cho rằng, Đà Nẵng được đánh giá là một thành phố đáng sống và những dịch vụ du lịch cũng rất chuyên nghiệp nhưng các dịch vụ về đêm phục vụ du lịch thật sự chưa nhiều. Thủ tướng Chính phủ cũng đã từng chỉ đạo thành phố Đà Nẵng nghiên cứu, báo cáo về việc bỏ ngỏ “mỏ vàng” kinh tế ban đêm. Do ảnh hưởng của dịch bệnh, tính đến nay du lịch Đà Nẵng đã thiệt hại khoảng 20.000 tỷ đồng.
“Trong lúc khó khăn của doanh nghiệp về du lịch thì cũng là lúc chúng ta phải triển khai các kế hoạch để xem xét đánh giá lại mình, đánh giá và nhận định những mục tiêu cần phải triển khai cho sự phục hồi của du lịch.
Lúc này Đà Nẵng cũng như các điểm du lịch khác cần lên nhanh kế hoạch, quy hoạch và lựa chọn ra những lợi thế riêng biệt của mỗi địa phương để xúc tiến triển khai phát triển các dịch vụ du lịch về đêm nhằm khai thác mỏ vàng tiềm ẩn mà bấy lâu nay vẫn nằm đó”, ông Phạm Hải Quỳnh nói.
Chủ tịch Hội Du lịch cộng đồng Việt Nam cho hay, để kinh tế về đêm được bài bản, chuyên nghiệp, không manh mún nhỏ lẻ cần phải có kế hoạch cũng như quy chế rõ ràng. Cụ thể, cho cộng đồng tham gia phát triển kinh tế về đêm gắn liền với quyền lợi cũng như trách nhiệm của mỗi cá thể trong đó.
Ông đúc kết kinh nghiệm du lịch dịch vụ, ẩm thực, văn hóa địa phương, giá trị riêng của các dịch vụ về đêm củacác điểm tham quan ấn tượng về đêm… cũng là một trong những sản phẩm du lịch đóng vai trò trong kinh tế về đêm. Chính vì thế khi phân định những sản phẩm để phát triển cần lựa chọn, phân vùng sản phẩm cần phát triển, quy hoạch sản phẩm theo tính chất riêng của địa phương hay tính chất riêng của những sản phẩm sẽ lựa chọn phục vụ khách du lịch.
Ông Quỳnh cho rằng, Đà Nẵng hay Phú Quốc cũng là một trong những địa phương đã nhìn nhận được giá trị của kinh tế về đêm. Tuy nhiên cần có kế hoạch, quy chế cụ thể cho các sản phẩm để cung cấp khách hàng về đêm tránh trường hợp mạnh ai lấy làm, mạnh ai lấy quảng bá, chèo kéo khách hàng, chặt chém…
“Chúng ta muốn phát triển kinh tế về đêm để phục hồi, để du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn thì cần phải đảm bảo cộng đồng tham gia vào đó phải phát triển lớn mạnh vì thế nên kinh tế, kinh tế đêm hay du lịch mũi nhọn cũng cần đặt cộng đồng lên hàng đầu.
Hãy lấy cộng đồng làm tiêu chí để quy hoạch, để lựa chọn, để xây dựng các quy chế, chế tài riêng cho cộng đồng, cho các sản phẩm được lựa chọn từ đó phát triển, gắn liền với quyền lợi của mỗi cá thể trong đó. Lưu ý, sự phát triển bền vững của một nền kinh tế chính là sự phát triển của mỗi cá thể trong nền kinh tế đó, hãy lấy cộng đồng làm gốc khi phát triển kinh tế đêm cuả mỗi địa phương”, ông Quỳnh chia sẻ thêm.
“Bắt khách du lịch phải đi ngủ sớm thì thật vô lý”
PGS.TS Phạm Hồng Long, Trưởng Khoa Du lịch học, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội) cho rằng, vài năm gần đây, khái niệm kinh tế đêm mới được đề cập đến nhiều ở Việt Nam, so với các quốc gia phát triển du lịch, có phần chậm hơn.
“Cách đây gần 20 năm, khi mới tốt nghiệp ra trường, tôi đã du lịch và có điều kiện ở các khu phức hợp vui chơi, giải trí đêm ở Malaysia, Singapore, Thái Lan. Kinh tế đêm của Malaysia nổi tiếng với quần thể Genting Highlands Theme Park là khu phức hợp vui chơi giải trí nhộn nhịp với đầy đủ các dịch vụ từ sòng bài, show biểu diễn nghệ thuật, khu mua sắm, khu ăn uống, lưu trú… thu hút đông đảo du khách, đặc biệt là vào ban đêm.
Còn Thái Lan, với những tour du lịch 5 ngày, 4 đêm từ Việt Nam, giá chỉ khoảng 6 triệu đồng. Nếu tính chi phí ăn nghỉ, tham quan thì với giá đó họ không thể thu hồi vốn. Vậy nước họ thu lãi từ đâu? Đó là từ các dịch vụ mua sắm, các hoạt động vui chơi giải trí ban đêm”, ông Long cho hay.
Theo ông Long, tại Việt Nam, ngay cả ở Thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội, Đà Nẵng, ban đêm còn thiếu các chương trình giải trí, văn hóa hấp dẫn; mua sắm thì hầu hết là các sản phẩm rẻ tiền…. Trong khi đó, du khách nước ngoài thường coi thời gian ban đêm ở nước ta là khoảng thời gian tĩnh lặng, ít xe cộ ồn ào, có thể khám phá cuộc sống đêm.
“Rất nhiều khách du lịch đến Việt Nam không quen múi giờ (có khi lệch đến 12 giờ) mà bắt họ phải đi ngủ sớm thì thật vô lý. Ngành du lịch Việt Nam và Thái Lan có khoảng cách lớn. Thái Lan có 55% du khách quay lại, trong khi Việt Nam chỉ có chưa đến 20%. Khoảng cách này có thể là kết quả của nhiều yếu tố khác nhau. Tuy nhiên, yếu tố quan trọng nhất chính là Thái Lan nổi tiếng là thiên đường cuộc sống về đêm đầy màu sắc và nhiều hoạt động dành cho du khách quốc tế.
Việc cải thiện cuộc sống về đêm với nhiều màu sắc sẽ là bước ngoặt lớn để phát triển ngành công nghiệp không khói, thu hút thêm nhiều du khách, tạo ra nhiều công ăn việc làm hơn, đóng góp vào GRDP của địa phương”, Trưởng Khoa Du lịch học, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn nhấn mạnh.
Ông đưa ra quan điểm, để phát triển du lịch hài hòa, bền vững, ngay từ bây giờ chúng ta cần đầu tư mạnh mẽ để phát triển kinh tế đêm song hành cùng kinh tế ban ngày.
"Đây sẽ là giải pháp hữu hiệu để khi dịch COVID-19 được khống chế vừa đón đầu xu hướng đi du lịch của du khách thế giới và khiến khách 'rút hầu bao' chi tiêu nhiều hơn với nhiều hoạt động, dịch vụ, sản phẩm hấp dẫn. Theo tôi, ban ngày du khách thường tham quan các điểm đến nên ít chi tiêu hơn ban đêm. Nếu chúng ta phát triển kinh tế đêm tốt sẽ có khả năng bù đắp được những thiếu hụt lượng khách cũng như doanh thu du lịch do dịch COVID-19 gây ra ở giai đoạn này”.
Ông Long cũng cho rằng, không chỉ Đà Nẵng là “mỏ vàng” kinh tế ban đêm mà một số địa bàn có khả tiềm năng phát triển du lịch khác như Hà Nội, Hạ Long, Phú Quốc, Vân Đồn, Nha Trang (khu vực Vân Phong - Đại Lãnh), thành phố Hồ Chí Minh cũng rất cần đẩy mạnh.
“Cũng như kinh tế ban ngày, kinh tế ban đêm cần được nhìn nhận ở góc độ toàn diện liên quan đến các dịch vụ thực, trú, hành, lạc, y (Thực là ẩm thực, trú là lưu trú, hành là vận chuyển, lạc là vui chơi giải trí, y là y phục và đồ lưu niệm). Về ẩm thực, Thái Lan có những khu Foodcourt rất nổi tiếng và hấp dẫn. Ở đây, các thượng đế có thể thưởng thức tất cả các món ăn từ truyền thống đến hiện đại được chế biến tại chỗ và bày biện bắt mắt. Các điểm đến của Việt Nam hoàn hoàn có thể học tập mô hình này”, vị giảng viên này nói.
Theo ông Long, lưu trú là sản phẩm chính của kinh tế đêm, ở Việt Nam hiện đã được đầu tư mạnh mẽ. Dịch vụ vận chuyển ban đêm, Đà Nẵng có sông Hàn, còn Phú Quốc, Hạ Long, Vân Đồn có cảng biển có thể khai thác các tour đi du lịch du thuyền từ chiều tối đến đêm. Còn các dịch vụ về vui chơi giải trí, cần nghiên cứu có thêm vũ trường phù hợp, casino, show biểu diễn nghệ thuật quy mô lớn, các rạp hát, rạp chiếu film, chợ đêm đa dạng hàng hóa…
“Theo tôi, khi phát triển kinh tế đêm, chúng ta cần tính đến các khu phức hợp gồm cả lưu trú, vui chơi giải trí, ẩm thực, mua sắm. Ví dụ Đà Nẵng có Bà Nà Hills hoàn toàn có thể đầu tư thêm để trở thành khu phức hợp vui chơi giải trí đêm, tăng sức hấp dẫn cho du lịch Đà thành. Những khu phức hợp như vậy khá phổ biến ở Thái Lan, Singgapore, Malaysia và các quốc gia phát triển trên thế giới. Đây cũng là mỏ vàng những quốc gia có ngành kinh tế xanh phát triển không thể bỏ qua”, ông Long nói.
Việt Nam "thắp sáng" kinh tế ban đêm thế nào?
Vị chuyên gia này cũng cho rằng, cần nhìn nhận rõ cả những mặt tích cực và tiêu cực của kinh tế đêm. Về mặt tích cực, kinh tế đêm sẽ tạo công ăn việc làm, tăng thu nhập cho người dân, giúp nền kinh tế địa phương và đất nước phát triển. Đặc biệt, người dân địa phương và du khách có không gian để thư giãn ban đêm, có thêm các các cơ hội mua sắm, vui chơi giải trí, thưởng thức ẩm thực sau cả ngày làm việc vất vả…
Về mặt tiêu cực, có thể việc phát triển kinh tế đêm sẽ xuất hiện tình trạng tập trung đông người, gây ồn ào, các hoạt động liên quan đến đảm bảo an ninh an toàn sẽ phức tạp hơn rất nhiều, kể cả về các tệ nạn xã hội, rồi vấn đề môi trường, giao thông…
“Nhìn nhận cả mặt tích cực và tiêu cực của kinh tế đêm để chúng ta có những chính sách về quy hoạch và đầu tư bài bản về cơ sở hạ tầng, quản lý dịch vụ sao cho đảm bảo an ninh và an toàn. Không thể phủ nhận kinh tế đêm diễn ra từ lúc màn đêm buông xuống đến khi màn đêm kết thúc, bằng với khoảng thời gian ban ngày. Điều đó sẽ khiến cho kinh tế nói chung phát triển hài hòa hơn, nhịp sống và dòng tiền tệ luôn chuyển động liên tục không ngừng nghỉ.
Cách đây mấy tháng, tôi đi Quảng Châu, Quảng Đông, Thâm quyến, bộ mặt đô thị, đời sống người dân ở đó thay da đổi thịt khủng khiếp so với 10 năm trước. Người dân rất tự hào, vì đô thị của họ thậm chí có nhiều dự án, công trình phát triển hơn cả các thành phố ở Phương Tây, như tàu điện ngầm rất hiện đại.
Một phần là nhờ kinh tế đêm rất phát triển, thu bội tiền cho địa phương này. Chính quyền địa phương đã tối ưu hóa các dịch vụ giao thông công cộng, quảng bá các nhà hàng đêm, ủng hộ việc kéo dài thời gian kinh doanh... Cùng với đó, rất nhiều cửa hàng tiện lợi hoạt động 24/24. Một số địa điểm tham quan nổi tiếng cũng kéo dài thời gian mở cửa thêm vài tiếng để thúc đẩy kinh tế ban đêm”, ông nói.
Đặc biệt, nhắc tới “kinh tế ban đêm” ông Long cho biết, không thể không nói tới Anh. Theo nghiên cứu, ngành công nghiệp về đêm đóng góp khoảng 6% GDP với quy mô gần 66 tỷ bảng, tạo ra hơn 1,25 triệu việc làm cho quốc đảo lớn nhất châu Âu. Do đó, phải tiến hành từng bước và ưu tiên theo khu vực.
Như trường hợp Đà Nẵng, Phú Quốc, Hạ Long, Vân Đồn có thể ưu tiên, làm trước và tôi nghĩ chắc chắn thành công. Điều quan trọng là chúng ta cần tính toán để đảm bảo những khu kinh tế đêm không quá xa khu dân cư cũng như nguồn cung cấp khách. Nên thử nghiệm ở một số địa bàn trọng điểm về du lịch sau đó nhân rộng ra các địa phương khác.
Song song với phát triển kinh tế đêm, ông Long cho hay, ngành kinh tế xanh cần đa dạng hóa các sản phẩm, dịch vụ với giá kích cầu để thu hút được nhiều du khách trong nước và quốc tế.
“Để thu hút và phục vụ tốt các thị trường khách quốc tế có mức cho tiêu cao, chúng ta cần tăng cường, tạo điều kiện cho các tập đoàn kinh tế tư nhân đầu tư vào hạ tầng giao thông, các khu vui chơi, giải trí, lưu trú, mua sắm cao cấp. Đồng thời, xây dựng các show biểu diễn nghệ thuật quy mô, mang giá trị văn hóa cao. Vai trò của các tập đoàn kinh tế tư nhân trong việc phát triển điểm đến du lịch cần được ưu tiên với những quyết sách mạnh mẽ hơn.
Khi đã xác định du lịch là ngành kinh tế mũi nhọn, mọi thứ cần ưu tiên cho du lịch. Chẳng hạn, chính sách visa du lịch cởi mở hơn; đầu tư cho công tác quảng bá, xúc tiến du lịch nhiều hơn; nhân lực du lịch cũng cần được đào tạo bài bản hơn, nhất là nhân lực trực tiếp phục vụ du khách như buồng, bar, bếp, hướng dẫn viên,…
Và sau thời gian phát triển nóng về lượng khách, chúng ta cần quy hoạch thật tốt và có chiến lược bảo vệ cảnh quan môi trường, bản sắc văn hóa địa phương. Một lần nữa tôi nhấn mạnh, du lịch là ngành kinh tế tổng hợp, có tính liên ngành, liên vùng cao. Phải có sự chung tay của tất cả các cấp, ngành, doanh nghiệp và người dân, du lịch mới phát triển bền vững”, ông Long nói thêm.
Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang lấy ý kiến hoàn thiện Dự thảo Đề án Phát triển kinh tế ban đêm ở Việt Nam.
Theo đó, Việt Nam hội tụ rất nhiều điều kiện để phát triển kinh tế ban đêm, đặc biệt là tài nguyên du lịch. Các tài nguyên du lịch tự nhiên, nhân văn rất đa dạng, phong phú như: các công trình kiến trúc, di tích lịch sử, lễ hội, làng nghề truyền thống đang ngày càng trở thành điểm đến ưa thích cho du khách quốc tế.
Đất nước ta còn có nhiều tiềm năng văn hóa nghệ thuật và ẩm thực đặc sắc; có lượng dân số trẻ đông và sống tập trung tại các thành phố có mức độ hội nhập và toàn cầu hóa cao.
Ngoài ra, những năm gần đây, số lượng khách du lịch quốc tế đến Việt Nam ngày càng tăng cho thấy dư địa để khai thác khách du lịch ở Việt Nam và phát triển kinh tế ban đêm là rất lớn.
Cùng với đó, GDP bình quân đầu người của Việt Nam có sự cải thiện đáng kể; có nền chính trị ổn định… Đây là những điều kiện rất thuận lợi cho phát triển kinh tế ban đêm.
Cũng theo Dự thảo Đề án, dù đến nay chưa có báo cáo, thống kê cụ thể về đóng góp của kinh tế ban đêm vào phát triển kinh tế - xã hội của cả nước nhưng từ lâu một số hoạt động đêm đã trở thành nét sinh hoạt văn hóa, đời sống của một bộ phận người dân địa phương và địa điểm không thể bỏ qua của khách du lịch.
Hiện cả nước có khoảng 20 chợ đêm phục vụ du lịch và có khoảng 1.000/2.300 cửa hàng tiện lợi hoạt động 24/24 giờ, chủ yếu tập trung ở Hà Nội và TP.HCM.
