Thiên nhiên là một chuỗi các cuộc đấu tranh duy trì nòi giống. Không ai có thể phủ nhận điều đó. Chúng ta đã quá quen thuộc với những “màn tranh hùng” hay những “tuyệt chiêu độc lạ” của các loài động vật để hoàn thành nhiệm vụ của mình trong việc phát triển giống loài. Vậy thì quá trình này diễn ra ở thực vật như thế nào?
Trên thực tế, hạt giống của các loài cây được gieo rắc bằng nhiều cách khác nhau. Có những loài cây truyền giống nhờ gió như cây bồ công anh, cây sữa, cây lồng mực… hễ có gió là hạt cây như chiếc dù bay đi rơi ở đâu là ở đó đâm chồi nảy lộc.
Nhiều loài cây trong tự nhiên có cơ chế tự phát nổ để phát tán hạt giống.
Còn quả ké, trinh nữ hay đầu ngựa lại nhờ các loài côn trùng, động vật truyền giống, trên mình chúng có gai hoặc móc, khi con vật đi ngang qua, chúng sẽ bám vào để được đưa đi xa. Hạt cây đề, hạt cây nho dại truyền giống được đưa đi nhờ vào chim, chim ăn quả vào bụng, hạt theo phân chim thải ra ngoài, thải ở đâu cây mọc tới đó,…
Nhìn qua, nếu không hiểu có người lại lầm tưởng loài cây này có sức mạnh thần bí nào đó.
Ngoài những cách thông thường như vậy, một số loài thực vật còn có cách phát tán hạt giống vô cùng “độc và lạ”. Không tin ư? Bạn có thể xem đoạn video do kênh video khoa học Smithsonian cho thấy cơ chế phát tán hạt giống nhờ… tự phát nổ ở giống dưa chuột ống phun và một số loài thực vật khác thì sẽ thấy.
Giống dưa chuột ống phun có tên khoa học là Ecballium, thuộc chi thực vật có hoa trong họ Cucurbitaceae. Loài này có nguồn gốc từ Châu Âu, Bắc Phi và một số khu vực có khí hậu ôn đới ở Châu Á, hiện nay nó được trồng làm cảnh ở rất nhiều nơi và thậm chí đã “nhập quốc tịch” ở đó. Người ta hay gọi Ecballium với cái tên khác lạ là dưa chuột ống phun chính bởi cách duy trì nòi giống vô cùng mãnh liệt của nó.
Cận cảnh quá trình phát tán hạt giống của quả dưa chuột ống phun.
Trong đoạn video mô tả quá trình phát tán hạt giống, Ecballium khi rụng xuống đã phun bắn hạt giống bên trong ra ngoài không khí giống như một mạch nước phun nhỏ.
Lý giải khoa học cho quá trình phát tán hạt của giống dưa này hiện chưa thể chắc chắn và rõ ràng. Tuy nhiên, đã có khá nhiều giả thuyết được đưa ra, trong đó có ý kiến giải thích dựa trên cơ sở vật lý có thể làm căn cứ cho việc nghiên cứu hiện tượng này.
Theo đó, người ta cho rằng bên trong quả dưa chuột ống có thể có chứa các hạt khí, các hạt khí đó chuyển động với tốc độ rất lớn và trong quá trình va chạm với vật cản (trong trường hợp này là cùi của quả dưa) đã gây ra sức ép (áp suất). Khi quả chín và rụng xuống tạo ra kẽ hở trên miệng quả, áp suất trong quả dồn nén bấy lâu tạo lực ép và đẩy hạt cùng với nước trong quả ra ngoài.
Cứ như thể có một vụ nổ nào đó đã xảy ra…
Hạt của chúng có thể văng rất xa để sinh sôi nảy nở ở vùng đất mới.
Nghe có vẻ khá thuyết phục nhưng ý kiến này vẫn chỉ là giải thích mang tính giả thuyết và cần phải có kết quả chứng minh. Ngoài dưa chuột ống phun, trong giới thực vật vẫn có một số loài khác phát tán hạt hạt giống theo dạng thức này.
Điển hình là loài hoa violet. Khi phần vỏ hạt của cây hoa violet bị khô, nó sẽ tạo ra áp lực đủ để ép các hạt giống bay vào không khí.
Ngoài ra, theo Abundant Nature, cây trinh nữ (hay còn gọi là cây xấu hổ, có tên tiếng Anh là “touch-me-not) phát triển phần vỏ hạt thon dài, có thể phát nổ nếu chạm vào, đẩy hạt văng ra vài bước chân. Bên cạnh đó, các nhà khoa học đã ghi nhận có những loài tự nổ có thể bắn hạt ra xa tới 60m.
