Thật không quá lời khi nói rằng: người Bắc “ăn Tết”, còn người Nam “chơi Tết”. Người Sài Gòn không có khái niệm “cỗ Tết” như người Hà Nội. Do vậy, vào dịp này, người ta thường làm những món ăn đơn giản hơn ngoài Bắc, để được lâu vì còn dành thời gian “chơi Tết”. Với họ, việc đi chơi cũng quan trọng như chuyện làm cơm sum vầy bên gia đình.
Hơn nữa, thời tiết của phía Nam vào ngày Tết rất nắng nóng, vì thế, người dân Sài Gòn phải nấu những món ăn mát mẻ cho phù hợp khí hậu oi bức. Một mâm cỗ đúng điệu Sài thành không thể thiếu được những món ăn rất đặc trưng này.
Bánh Tét
Nếu Tết của người miền Bắc không thể thiếu bánh chưng thì bánh tét cũng là một món ăn cơ bản trong mâm cơm tết của người Sài Gòn. Bánh chưng của người miền Bắc thể hiện cho trời đất còn bánh tét miền Nam mang ý nghĩa tượng trưng cho tình mẫu tử.
Bánh được bọc nhiều lá như người mẹ bọc lấy người con, ăn bánh Tét lại nghĩ về mẹ, nhớ ơn sinh thành và được mẹ bao bọc, chăm lo. Không chỉ vậy, bánh Tét xanh nhân nhụy vàng gợi cho ta màu xanh của đồng quê, của đời sống chăn nuôi, của an vui xóm làng… như giấc mơ ước “an cư lạc nghiệp” của người dân từ thưở rất xa xưa.
Tất cả những ý nghĩa đó đã đề cao sức lao động của con người, sự hòa hợp của trời đất, của con người với thiên nhiên, hướng về nguồn gốc tổ tiên… Bởi thế, Tết ăn gì thì ăn, người Sài Gòn nhất định vẫn không thể bỏ qua bánh tét.
Gỏi cuốn
Gỏi cuốn là món ăn dân dã, phổ biến trong ẩm thực Việt nhưng không nơi đâu, món ăn này lại phủ sóng với “mật độ” dày đặc như ở TP Hồ Chí Minh. Đây cũng là món ăn rất được ưa chuộng trong dịp Tết Nguyên đán tại Sài Gòn.
Món ăn có nguyên liệu chính gồm: bánh tráng, rau sống, bún, thịt, tôm. Trong đó, bánh tráng là nguyên liệu rất quan trọng. Khi dùng cho món gỏi cuốn, người ta thường chọn bánh tráng có pha bột năng, điều này khiến cho gỏi sau khi cuốn xong sẽ rất đẹp với lớp vỏ mỏng, dai và trong suốt.
Thịt có thể là bất kỳ loại thịt gì: thịt thăn nạc, ba chỉ, chân giò nhưng con tôm phải là loại tôm sú mình dày, vỏ mỏng, ngọt thịt, sau khi hấp lên có màu đỏ tươi bắt mắt. Nước chấm là một thành phần quan trọng tiếp theo, quyết định đến độ ngon của món gỏi cuốn. Có thể nói, nước chấm gỏi là “linh hồn” của món ăn này.
Tuy nhiên, để chế ra được bát nước chấm ngon không phải ai cũng làm được. Tương hột, đậu trắng, gan heo xay nhuyễn, sau đó xào lên, nêm gia vị tỏi băm, sả băm, nước dừa với một tỉ lệ thích hợp, thêm chút bơ đậu phộng làm tăng độ sánh của bát nước chấm. Chén nước chấm có vị chua, cay, mặn, ngọt hài hòa, sanh sánh và thơm nồng mùi bơ đậu phộng. Một hương vị tổng hợp làm dậy lên độ ngon của món gỏi cuốn bình dị.
Canh khổ qua
Đây là một món canh không thể thiếu trong những ngày Tết của người Sài Gòn. Ngày Tết, canh khổ qua sẽ được nấu cầu kỳ hơn thường ngày, đó là nhân nhồi trái khổ qua ngoài thịt bằm có thêm mộc nhĩ, hoặc đỡ ngán thì nhồi cá thác lác.
Người Sài Gòn chọn trái khổ qua ăn trong dịp năm mới với hy vọng mọi khó khăn, vất vả sẽ qua đi. Có tô canh khổ qua trên mâm cỗ tự nhiên thấy an tâm đến lạ, như thể mọi khổ nhọc rồi sẽ qua, bước sang năm mới là mọi việc sẽ khác.
Không chỉ là món ăn lấy may, khổ qua hầm còn rất mát và bổ. Vị đắng trong trái khổ qua chính là bài thuốc thanh nhiệt, giải độc, trị rôm sảy mụn nhọt rất hiệu quả. Nên dẫu là món ăn truyền thống nhưng khổ qua hầm không bao giờ “lỗi thời” trong mâm cỗ Tết hiện đại.
Thịt kho hột vịt
Cách làm cầu kỳ nhất cho món ăn này là phải chọn loại thịt ba rọi rút sườn của heo nuôi thức ăn tự nhiên. Thịt heo phải xắt thành miếng vuông lớn, to cỡ ba lóng tay hoặc hơn một chút, ướp muối, đường, tỏi, để cho thấm chừng 3 - 4 giờ, sau đó đem phơi nắng khoảng 30 phút. Sau khi cục thịt đã thấm đều, đã được ánh nắng hong rao ráo, trong trong, thì chuẩn bị một nồi nước dừa bắc lên bếp, nước sôi thì thả thịt vào kho lửa riu riu.
Phải chọn loại dừa ta (dừa xiêm), trái hơi già một chút thì nồi thịt sẽ để được lâu hơn dùng trái dừa non. Một nồi thịt kho rất tốn kém nước dừa bởi nước phải ngập hơn thịt vài cm.
Kho thịt bằng nước dừa tới khi cạn bớt nhiều nước, miếng thịt không cần bỏ nước màu bỗng biến thành hổ phách óng ả, thêm hột vịt đã lột vỏ kho tới khi nước cạn chỉ còn chừng một phần ba, ta mới thấy chưa có món nào kết hợp vị mặn ngọt mà duyên dáng đến thế.
Miếng thịt kho nước dừa cho vào miệng đã tan mềm, có vị mặn và ngòn ngọt này rất thích hợp với dưa giá muối chua cùng lá hẹ và cà rốt sau một đêm. Vị chua cân bằng với vị béo và vị ngọt, khiến cho hai món này chẳng khác nào “song kiếm hợp bích”.
Tôm khô củ kiệu
Ngày Tết sẽ mất đi nhiều ý nghĩa nếu như không có sự kết hợp hài hòa của củ kiệu và tôm khô, nó cũng giống như sự két hợp của bánh trưng xanh- dưa hành- thịt mỡ vậy. Để chế biến món ăn này cũng khá là đơn giản. Tôm khô sau khi rửa qua với nước cho sạch thì vớt ra và để ráo, tiếp tục cho nước giấm đường đã dùng ngâm củ kiệu vào tô, cho tôm khô vào ngâm cùng cho tới khi thấy tôm mềm vừa thì vớt ra.
Bỏ vỏ trấu trên vỏ trứng bắc thảo, rửa sạch, cho vào nồi nước và luộc khoảng 10- 15 phút để trứng được chắc, không bị võ khi bổ. Sau đó, chúng ta vớt trứng ra, bóc bỏ vỏ và bổ múi cau, xếp củ kiệu, tôm khô, trứng bắc thảo ra một chiếc đĩa, trang trí cho đẹp mắt theo ý thích.
Vị ngọt của tôm kết hợp với vị chua dịu của củ kiệu cùng vị béo thơm đặc trưng của trứng bắc thảo sẽ giúp cả nhà ngon miệng hơn trong những ngày Tết.
