Tính đến ngày 3/10, số người chết trong thảm họa kép động đất sóng thần ở đảo Sulawesi (Indonesia) là gần 1.400 người. Con số này còn có thể lên đến hàng ngàn khi còn rất nhiều người đang mất tích và nhiều nơi chưa thể tiếp cận cứu hộ.
Hố chôn tập thể các nạn nhân sau thảm họa kép dài 100 m.
Chiều 28/9, Sulawesi hứng hai trận động đất cách nhau vài giờ. Trận đầu mạnh 6,1 độ Richter xảy ra lúc 3 giờ chiều gần Donggala, cách Palu 55 km về phía Bắc. Trận thứ hai mạnh 7,5 độ Richter xảy ra lúc 5 giờ 2 phút chiều, cũng gần Donggala, cách Palu 80 km. Trận động đất thứ hai đã k.ích thích sóng thần và sóng thần chính là nguyên nhân gây thương vong nhiều nhất.
Hiện trường đổ nát sau vụ động đất và sóng thần tại Palu, Sulawesi, Indonesia ngày 29/9/2018. Ảnh: AFP/TTXVN
Theo nhà nghiên cứu Kane Cunneen tại khoa Khoa học và kỹ thuật, ĐH Curtin (Tây Úc), một nhà thiết kế của hệ thống cảnh báo sóng thần Ấn Độ Dương, với cường độ động đất mạnh như thế thì các ngọn sóng đánh vào Palu cao tầm 2 m.
Còn theo chuyên gia về kiến tạo học Baptiste Gombert tại khoa Khoa học Trái đất thuộc ĐH Oxford (Anh) thì ở Palu, sóng thần được k.ích thích từ sự đứt gãy trượt ngang khi các mảng kiến tạo vỏ Trái đất di chuyển chồng nhau lên hay chùi xuống nhau theo hướng nằm ngang. Theo chuyên gia Cunneen, “các trường hợp đứt gãy ngang các mảng kiến tạo thường ít khi tạo ra sóng thần mạnh vì chúng không k.ích thích đáy biển quá nhiều”.
Vậy nguyên nhân gì khiến các đợt sóng ở Indonesia lại có sức tàn phá kinh khủng dẫn đến số thương vong quá cao như thế?
Theo các chuyên gia nói với AFP thì ngoài việc Indonesia chưa có hệ thống cảnh báo sớm sóng thần thì còn có ít nhất 3 nguyên nhân dưới đây:
Địa hình: Vùng vịnh trũng như chiếc phễu hứng nước
Theo các chuyên gia, chính địa hình của Palu quá thấp, quá trũng, lại trải dài (2km) đã đẩy cao sự tàn phá, khiến số người chết quá cao.
Vị trí nằm ở cuối vịnh dài và hẹp khiến thành phố Palu chịu ảnh hưởng nặng nề của sóng thần. Đồ họa: BMKG.
“Có thể hình dung vịnh như một cái phễu, hứng nước từ các ngọn sóng thần đập vào. Vì địa hình trũng lại trải dài nên nước một khi tràn vào đã nhanh chóng lan đi khắp nơi”, chuyên gia động đất Anne Socquet tại Viện Khoa học Trái đất (Pháp) nhận định.
Quy mô và độ nông sâu của trận động đất
7,5 độ Richter là cường độ rất mạnh, tâm chấn trận động đất 7,5 độ Richter này lại rất nông, chỉ 10 km. Hơn nữa, sự nứt gãy lại xảy ra quá gần bờ biển khiến các ngọn sóng thần không có thời gian, không gian giảm bớt sức mạnh, sức tàn phá trước khi đánh vào Palu.
Sóng thần di chuyển rất nhanh, tốc độ có thể bằng vận tốc một máy bay. Dưới độ sâu 2 km, sóng thần có thể di chuyển 700 km/giờ, sâu hơn nữa có thể lên đến 1.000 km/giờ. Khi tới bờ biển, tốc độ giảm dần nhưng độ cao của ngọn sóng tăng lên. Ngọn sóng có thể cao chỉ 1 m ở ngoài khơi nhưng sẽ tăng lên 5-10 m khi vào bờ biển. Nếu bờ biển có độ dốc, ngọn sóng có thể cao tới hàng chục mét.
Tốc độ ngọn sóng có thể chậm lại khi vào bờ biển nhưng vẫn có thể nuốt các khu vực bằng phẳng bên trong đất liền đến hàng kilomet.
Lở đất ngầm và đất “hóa lỏng”
Theo chuyên gia Kane Cunneen (ĐH Curtin, Tây Úc) thì “trận động đất có thể đã gây ra một trận lở đất ngầm gần miệng vịnh, thậm chí giữa vịnh”. Theo bà, có một luồng nước ngầm kỳ lạ và dài từ biển nối vào Palu, luồng nước này đã thấm vào các bức tường công trình nhà cửa Palu. Điều này giải thích tại sao các đợt sóng có sức tàn phá rất mạnh ở Palu nhưng lại yếu nhiều ở các khu vực xung quanh.
Mặt đất “hóa lỏng” nuốt chửng nhà cửa trong động đất ở Indonesia.
Sau thảm họa kép ở Palu xuất hiện hiện tượng đất “hóa lỏng”. Hiện tượng này thường xuất hiện sau động đất do chịu tác động lớn, nền đất mất đi độ cứng và khả năng chịu lực, trở nên mềm đi khi gặp nước.
Bộ trưởng Bộ Hoạt động công và Nhà ở Indonesia Basuki Hadimuljono thông tin, đất “hóa lỏng” là nguyên nhân của rất nhiều cái chết và cuốn sập 1.333 căn nhà trong một khu dân cư ở Palu.
Người dân còn chủ quan
Theo SBS, ngoài những nguyên nhân đã đề cập ở trên còn vì nhận thức đối phó cảnh báo của người dân còn thấp khiến thiệt hại của thảm họa kép ở Indonesia thêm nặng nề.
Theo nhà chức trách Indonesia thì hàng trăm người có mặt ở Palu chuẩn bị tham dự một lễ hội biển dự kiến diễn ra vào tối 28/9 vẫn “chưa bỏ chạy ngay” sau động đất. Các đoạn video do người dân Palu quay lại cho thấy sau động đất vẫn còn người và xe ở một con đường đối diện bãi biển và sóng thần đang tràn vào.
Một người đàn ông bế xác một đứa trẻ tại Palu hôm 29/9. Ảnh: AP.
Indonesia chưa sử dụng hệ thống cảnh báo sớm. Hạ tầng viễn thông ở Indonesia còn sơ sài, chưa kể dân đất nước quần đảo này lại dùng đa dạng ngôn ngữ.
Một điều nữa, điện và viễn thông bị ngắt ngay sau động đất, vì thế không rõ người dân có nghe được cảnh báo sóng thần hay không. Cũng vì viễn thông bị ngắt mà chính phủ trung ương ở Jakarta không thể xác nhận ngay có sóng thần xảy ra. Các hãng truyền thông quốc tế như Reuters chỉ xác nhận có sóng thần sau ba tiếng thảm họa xảy ra.
