Bão Katrina, một trong những cơn bão mạnh nhất từng đổ bộ vào Hoa Kỳ, không chỉ gây ra thiệt hại vật chất khổng lồ mà còn để lại một vết sẹo sâu trong lòng người dân Mỹ khi xảy ra vụ bê bối ăn chặn tiền cứu trợ.
Ngay sau khi cơn bão tàn phá, một lượng lớn tiền cứu trợ từ chính phủ và các tổ chức từ thiện đã được đổ vào Cơ quan Quản lý Tình huống Khẩn cấp Liên bang (FEMA) để hỗ trợ khắc phục khu vực bị ảnh hưởng. Tuy nhiên, một phần đáng kể trong số đó đã "bốc hơi" một cách bí ẩn. Văn phòng Trách nhiệm Chính phủ Mỹ (GAO) đã công bố số tiền bốc hơi là 1 tỷ USD (Khoảng 20 nghìn tỷ đồng).
Vụ gian lận bị phát hiện thông qua cuộc kiểm toán của GAO, một lượng lớn tiền hỗ trợ nhà ở và thẻ ghi nợ do Cơ quan Quản lý Tình trạng Khẩn cấp Liên bang cấp như một cách cứu trợ cho những người mất nhà cửa vì cơn bão Katrina.
Lời khai trình lên ủy ban Hạ viện về An ninh Nội địa tiết lộ rằng FEMA đã trả tiền hỗ trợ nhà ở cho những người chưa từng sống trong bất động sản bị bão tàn phá - bao gồm ít nhất 1.000 tù nhân - và trả tiền cho những người đang sống trong phòng khách sạn miễn phí. Trường hợp khác, họ đã trả tiền bồi thường thiệt hại tài sản từ một nghĩa trang ở New Orleans - cho một người chưa từng sống trong thành phố. Trong một diễn biến khác, họ đã trả tiền bồi thường cho một lô đất trống.
Gregory Kutz, giám đốc kiểm toán của GAO, phát biểu trước ủy ban rằng: "FEMA đã trả hơn 20.000 đô la cho một tù nhân đã sử dụng hộp thư bưu điện làm tài sản bị hư hỏng".
Mức độ gian lận đã được phát hiện sau khi cơn bão nhiệt đới Katrina đổ bộ gần Tallahassee, Florida. Gần một năm sau cơn bão Katrina, hàng chục nghìn người vẫn tiếp tục sống trong các xe kéo của FEMA trong khi nhà cửa của họ vẫn còn đổ nát. "Điều quan trọng là FEMA phải giải quyết những điểm yếu trong quy trình đăng ký của mình để có thể giảm đáng kể nguy cơ thanh toán gian lận và không đúng cách trước khi mùa bão tiếp theo đến", báo cáo của GAO cho biết.
Sự táo bạo của vụ gian lận bị phát hiện đã làm cho Ủy ban Quốc hội bị sốc. Các kiểm toán viên cho biết có tới 16% số tiền cứu trợ do cơ quan này phân phối đã bị mất do gian lận. Họ cũng cho biết có khả năng họ đã đánh giá thấp phạm vi của vụ gian lận.
"Chúng tôi đã mong đợi điều đó, nhưng chúng tôi không mong đợi nó ở mức độ này", Michael McCaul, chủ tịch đảng Cộng hòa của ủy ban điều tra an ninh nội địa của Hạ viện, nói với các phóng viên. "Đó là một cuộc tấn công vào người nộp thuế của Hoa Kỳ".
Trong quá trình kiểm toán, các điều tra viên đã nộp các khiếu nại giả mạo của riêng họ và sử dụng các phương pháp bí mật khác để phát hiện ra rằng hầu hết các khoản thanh toán không đúng quy định xảy ra do FEMA không xác minh danh tính của những người khiếu nại hoặc không xác nhận địa chỉ của họ.
Trong trường hợp lạm dụng lớn nhất của một cá nhân, FEMA đã thực hiện 26 khoản thanh toán cho một người đã nộp đơn yêu cầu bồi thường thiệt hại tài sản tại 13 địa chỉ khác nhau ở Louisiana, Mississippi và Alabama, sử dụng 13 số an sinh xã hội khác nhau. Chỉ có một trong số các số an sinh xã hội là hợp lệ và khi tìm kiếm hồ sơ tài sản, người này chưa bao giờ sống tại bất kỳ địa chỉ nào trong số 13 địa chỉ. Ngoài ra, chỉ có tám địa chỉ thực sự tồn tại.
FEMA cũng đã trả tiền hỗ trợ tiền thuê nhà cho những người đã tận hưởng chỗ ở tại khách sạn sang trọng - thanh toán hóa đơn khách sạn trị giá 8.000 đô la ở Hawaii cho một người đồng thời nhận được 2.358 đô la tiền hỗ trợ tiền thuê nhà.
Thẻ ghi nợ FEMA cũng trở thành mục tiêu dễ dàng cho những kẻ gian lận. Trong số một số khoản phí mà GAO thấy không cần thiết để đáp ứng nhu cầu thảm họa hợp pháp là 3.700 đô la cho một chiếc đồng hồ kim cương, hoa tai và nhẫn, một kỳ nghỉ trọn gói một tuần tại Cộng hòa Dominica, 200 đô la rượu sâm banh Dom Perignon, pháo hoa, 1.000 đô la cho một luật sư ly hôn ở Houston và một số tiền đáng kể cho phim khiêu dâm người lớn.
FEMA đã thu hồi được một số khoản tiền đã chi sai. Tuy nhiên, cơ quan này vẫn không thể giải trình được 381 thẻ ghi nợ trị giá khoảng 760.000 đô la.
Bão Katrina là thử nghiệm lớn đầu tiên đối với kế hoạch ứng phó thảm họa mới do chính quyền Bush lập ra, và FEMA, cơ quan chính phủ Hoa Kỳ có trách nhiệm chính về phục hồi sau thảm họa đã thất bại thảm hại.
Vụ ăn chặn tiền cứu trợ bão Katrina là một vết nhơ trong lịch sử nhân đạo của Hoa Kỳ. Nó nhắc nhở về sự cần thiết phải tăng cường giám sát và minh bạch trong việc quản lý các nguồn lực cứu trợ, đồng thời bảo vệ quyền lợi của những người gặp khó khăn.
