Trường mầm non 'phi giới tính': Phương pháp giáo dục 'lạ lùng' của người Thụy Điển

Ở nhà trẻ Egalia tại thủ đô Stockholm, Thụy Điển, cảnh tượng những những cô bé nhỏ nhắn xinh xắn cưỡi khủng long đánh trận, hay những chiếc xe tải chở đầy vòng tay đủ màu sắc và những chú khủng long khè lửa hung tợn vắt vẻo trên đoàn tàu gỗ thanh bình là chuyện hết sức bình thường mỗi ngày.

Egalia là nơi mà bình đẳng giới hiện diện trong từng khía cạnh của giáo dục, từ các môn học, đến lời nói, hành động của giáo viên và tất nhiên đến cả những món đồ chơi. Sẽ không có khái niệm đồng tính, dị tính, chuyển giới ở đây khi tất cả đều được quy về: Phi giới tính.

Và đây chỉ là một trong rất nhiều nơi trên đất nước Thụy Điển, sự bình đẳng giới tính luôn được đặt lên hàng đầu. Đó cũng là lý do khiến đất nước này được Diễn đàn kinh tế Thế giới xếp hạng một trong bốn quốc gia có khoảng cách giới tính thấp nhất.

Vào năm 1998, khi Chính phủ Thụy Điển thông qua một số sửa đổi nhằm thúc đẩy thực hành trung hoà giới tính tại trường học, Lotta Rajalin - một hiệu trưởng trường mẫu giáo đã nắm bắt ý tưởng và thực hiện nó. Năm 2011, cô và một số đồng nghiệp đã sáng lập ra trường Egalia.

Ấn tượng đầu tiên về ngôi trường này đó là những chi tiết khác biệt rất nhỏ. Toàn bộ đồ chơi ở đây đều không được phân loại, ví dụ: Khủng long, búp bê và xe đạp đều được cho vào một chỗ. Các kệ sách thì có nhiều những câu chuyện hiện đại hơn là các loại cổ tích cũ rích về hiệp sĩ và công chúa.

Ở Egalia, có nhiều giáo viên nam hơn các trường khác. Họ phải cẩn thận trong từng lời nói, các thầy cô ở đây sẽ không cấm các bé trai phàn nàn hay rên rỉ mỗi lúc bị té, không dạy các bé gái “hành động nóng nảy” là sai. Đó là những điều mà người lớn thường định kiến về giới tính.

Ngay cả trong cách xưng hô, ở đây các thầy cô cũng có chút khác biệt. Trong tiếng Thụy Điển, người dùng “han” để chỉ giới nam và “hon” để chỉ giới nữ. Nhưng khi nói về nghề nghiệp và các vai trò, thầy cô ở trường Egalia sẽ dùng một tân ngữ trung lập về giới tính hơn: “Hen”.

Không chỉ trong các bài học, trong các hoạt động thể chất ở trường, vấn đề sử dụng ngôn từ cũng rất được chú trọng.

Trả lời tờ The Guardian, Frida Wikstrom - giám hiệu trường Egalia cho biết: “Chúng tôi sẽ không nói: 'Các cậu con trai, hãy đi đá bóng nào' vì sự thật là các bé gái cũng muốn được chơi bóng đá. Thay vì chỉ đề cập đến các cậu bé, chúng tôi sẽ nói 'Nào các bạn,…', điều đó khiến tất cả các bé đều cảm thấy được đối xử công bằng.” 

Dù những gì mà nhà trẻ Egalia đang cố gắng thực hiện nghe khá lý tưởng nhưng cũng có không ít người chỉ trích rằng dự án này là một điều điên rồ, họ cho rằng nhà trường đang cố gắng tẩy não và biến những đứa trẻ thành một thế hệ phi giới tính. Tuy nhiên, Egalia khẳng định không làm điều này. Giới tính là một phần rất quan trọng trong nhận dạng con người, và những đứa trẻ hơn ai hết có quyền tự hào về sự khác biệt của chúng.

Thế nhưng có rất nhiều khía cạnh về giới tính mà chúng ta cần hiểu. Khoa học đã chỉ ra rằng, ngay khi những đứa trẻ biết phân biệt đực cái, khái niệm về những khuôn mẫu phân biệt giới tính cũng hình thành. Khi các giáo viên và người lớn trò chuyện, bọn trẻ đều nghe và ghi nhớ.

Vậy nên, nếu giáo viên thay đổi cách nói chuyện, trẻ con cũng sẽ thay đổi theo. Giới tính là một chủ đề rất phức tạp, cả về mặt xã hội hay giáo dục, đó còn là một chặng đường dài để thay đổi nhận thức con người. Ít ra, với những gì mà Egalia đang cố gắng truyền dạy cho thế hệ học sinh của họ, nó khiến cho những đứa trẻ được tự do vui chơi theo cách chúng muốn mà không bị phân biệt, trêu chọc. Đó là một tín hiệu tốt.