Với vai trò giám đốc cải trang, tôi quan tâm chủ yếu tới vấn đề bảo vệ con người, bảo vệ các sĩ quan tình báo của chúng tôi - những người sắp phải bước vào những tình huống có thể gặp nguy hiểm. Nhưng quan trọng hơn là bảo vệ những người nước ngoài mà chúng tôi gặp gỡ - những người thường phải đánh liều cả mạng sống.
Bà Jonna Mendez từng gắn bó với CIA 27 năm. Bên cạnh là chồng bà - Tony Mendez. Ông là cựu nhân viên CIA, chính là người được miêu tả trong phim tình báo Argo nổi tiếng. Ảnh: Washington Post.
Nếu bạn đang làm việc ở châu Âu và gặp một nguồn tin bí mật ở quán café thì mối quan tâm lớn nhất của bạn có thể là người hàng xóm của mình có thể bước vào quán đúng thời điểm đó và nói “Chào Bill” trong khi bạn không phải là Bill. Và việc tình cờ gặp người quen là một vấn đề.
Và vì thế, bạn cần đeo, mặc, đội cái gì đó mà chúng tôi gọi là cải trang hạng nhẹ. Cải trang nhẹ có thể đơn giản là đội tóc giả. Có thể chỉ là một chút râu ria, một đôi kính, không phải là cái gì ghê gớm.
Còn cải trang hạng nặng thì phức tạp hơn. Đó là khi bạn phải tiếp xúc gần, riêng tư trong một khoảng thời gian dài; người nói chuyện với bạn sẽ không biết được là bạn đã cải trang, cứ tưởng mặt bạn là nguyên bản.
Một trong những điều diễn ra khi tôi làm giám đốc cải trang của CIA là việc thực hiện chương trình nghiên cứu sâu quy mô lớn về hệ thống cải trang hạng nặng đời mới. Về cơ bản, đó là những chiếc mặt nạ mà mọi người luôn tò mò. Nếu chúng tôi sử dụng mặt nạ, đó chỉ là sự khởi đầu. Tôi từng đeo mặt nạ khi gặp Tổng thống George H.W. Bush trong Phòng Bầu dục, báo cáo ông ấy rồi gỡ mặt nạ ra và tiết lộ với ông ấy về việc cải trang của mình.
Khi bạn cải trang thì ý tưởng chung là bạn sắp gặp ai đó và người này sẽ viết bản ghi chú về bạn. Chúng tôi muốn mọi chi tiết trong bản ghi chú miêu tả về bạn đều sai sự thực hết.
Nếu bạn là đàn ông thì cần thay đổi vẻ bề ngoài, bắt đầu từ phía trên. Và thứ đầu tiên đập vào mắt là tóc. Nếu bạn tóc xoăn thì duỗi thẳng nó. Nếu tóc đen thì có thể làm cho nó sáng màu. Nếu còn trẻ thì có thể điểm vài sợi bạc. Nếu già thì có thể che những chỗ tóc bạc đi. Nếu khuôn mặt màu râu nhẵn nhụi thì có thể đính một chút râu ria vào. Nếu phải đi đâu đó lâu, bạn có thể phải nuôi một ít râu.
Chúng tôi còn tạo ra đồ giả dùng cho một số trường hợp. Bạn có thể thực sự thay đổi xương gò má. Bạn có thể làm má to lên, trán rộng ra. Bạn cũng có thể làm điều đó với mũi. Những cái đó chúng tôi gọi là mặt tiền nha khoa.
Thực sự, chúng tôi có thể thay đổi hình dáng khuôn mặt bạn với mặt tiền nha khoa phù hợp. Có mảnh vật liệu mảnh chúng tôi gọi là miếng ốp, dùng để tăng độ dày của lợi. Và khi ốp vào lợi nó làm thay đổi nét khuôn mặt bạn.
Và còn món đồ nữa là vòm miệng nhân tạo. Chúng có thể làm thay đổi cách phát âm của bạn. Chúng có thể khiến bạn nói ngọng một chút. Chúng rất hữu dụng.
Chúng tôi phát hiện ra rằng, người ta thường coi những người đàn ông trông già nua ít nguy hiểm hơn so với người trông trẻ trung hơn. Vì vậy, chúng tôi thích cải trang thành người trông già cả hơn.
Với phụ nữ, bạn có thể làm được nhiều điều hơn xét về mặt cải trang. Bạn có thể tiến thêm một bước là biến một phụ nữ thành đàn ông, trong khi rất khó để biến một người đàn ông thành phụ nữ.
Điều mà chúng tôi làm là luôn thêm vào. Chúng tôi có thể khiến bạn cao hơn, nặng cân hơn, già hơn nhưng không làm ngược lại được.
Bạn trở thành người mà bước vào thang máy cùng với mọi người mà khi bước ra không ai thực sự nhớ đến bạn, rằng bạn đã từng ở trong thang máy với họ. Đó là một mục tiêu thiết kế của các phòng thí nghiệm cải trang tại CIA.
Cải trang khi chỉ đơn giản là về hình dáng, đặc điểm khuôn mặt mà còn về cách ăn mặc, cách thể hiện bản thân trong môi trường công cộng.
Người Mỹ thường không nhớ về những thứ khiến họ nổi bật trong đám đông người nước ngoài. Điều này có ý nghĩa với nhân viên tình báo khi đi ra ngoài.
Xét về hành vi, cách cư xử, có nhiều hành động nhỏ tiết lộ chúng ta thực sự là ai. Về cách ăn, người châu Âu dùng tay trái cầm nĩa, và không chuyển nĩa sang tay phải rồi lại sang tay trái (tay phải cắt thịt bò bít-tết, tay trái xiên thịt đưa lên miệng). Còn người Mỹ thì liên tục bỏ dao xuống, chuyển dĩa sang tay phải. Nói chung là liên tục bỏ dao xuống, chuyển nĩa từ tay nọ sang tay kia (tay phải cắt thịt, bỏ dao xuống, chuyển dĩa từ tay trái sang tay phải, xiên thịt đưa lên miệng, rồi lại cầm dao lên…).
Về cách hút thuốc, người Mỹ cầm điếu thuốc giữa hai ngón tay trỏ và giữa. Người châu Âu có xu hướng cầm bằng ngón cái và ngón trỏ.
Khi người Mỹ đứng, họ có xu hướng trụ bằng một chân, hoặc chân trái hoặc chân phải. Người châu Âu họ đứng thẳng, không dựa lên cái gì cả. Trọng lượng cơ thể họ phân bổ đều trên hai bàn chân.
Thay đổi cách bạn đi đứng đòi hỏi chỉnh sửa một số thứ bạn vẫn quen làm. Vì vậy, bạn cần một số đồ phụ trợ để bạn bước đi kiểu khác. Bạn không thể nói: “Có gì đâu, giờ tôi sẽ đi cà nhắc”.
Để thay đổi dáng đi, tôi sẽ bỏ một viên đá, viên sỏi nhỏ trong giầy của mình. Chỉ là một vật nhỏ để khiến ngón chân tôi khó chịu. Và nó khiến tôi thay đổi cách đi dù tôi có muốn hay không.
Bạn có thể cuốn băng quanh đầu gối. Những thứ hạn chế vận động sẽ khiến bạn thay đổi cách đi.
Cải trang có thể áp dụng với bạn và cuộc sống hằng ngày của bạn xét về việc đi lại khắp thế giới và giữ cho mình an toàn.
Hai người này thực sự chỉ là một người mà thôi. Ảnh: Wired.
Tôi lấy Paris làm ví dụ. Bất kỳ khi nào bạn đến gần Nhà thờ Đức bà Paris hoặc đi trên những cây cầu bắc qua sông Seine đều có các nhóm người ở đó. Hoặc là họ muốn móc túi bạn hoặc muốn gây rắc rối nào đó. Và họ tập trung ở những điểm nghẽn này. Và nếu họ nhìn đôi giầy bệt bạn đi, mũ bóng chày bạn đội và biết được rằng bạn là người Mỹ thì bạn trở thành một mục tiêu.
Và nếu bạn muốn an toàn thì chả có gì sai khi ghé vào một cửa hàng địa phương và mua vài bộ đồ người bản địa thường mặc.
Nếu bạn hút thuốc lá, hãy dùng thuốc lá địa phương. Ngoài ra, bạn luôn có thể bổ sung cặp kính, chiếc mũ…
Bạn chỉ cần loại bỏ những dấu ấn, đặc điểm Mỹ mà chúng ta mang theo người theo nhiều cách mà chúng ta không để ý.
Chúng ta biết rằng, nhiều việc chúng ta làm là vô thức và khó thay đổi. Bạn có thể nhờ một người bạn chu đáo quan sát cung cách đi đứng, nói cười, trò chuyện của mình để tìm ra những nét khu biệt bạn với người khác. Từ đó bạn sẽ dễ thay đổi chúng hơn.
Bạn phải có khả năng thay đổi vẻ bề ngoài một cách bí mật, nhanh chóng, nhất là khi đang trên phố. Bạn sử dụng đám đông như là một chiếc mặt nạ. Khi làm điều này, bạn đo lường bằng số bước đi. Bạn mường tượng mình sẽ trở thành ai. Bạn bước vào cửa hàng quần áo hiệu GAP, bạn có 37 giây để bước ra với sự thay đổi mà bạn muốn.
Mục tiêu của thay đổi nhanh chóng là biến mất. Nếu bạn bị bám đuôi và họ phát hiện ra rằng, bạn biến mất thì bạn không muốn họ nghĩ rằng bạn đã trốn thoát. Bạn muốn họ nghĩ rằng, họ đã lạc mất bạn. Đó là lỗi của họ.
Hòa nhập vào môi trường xung quanh đòi hỏi nhận thức nhanh về tình huống. Bạn phải biết được mình đang ở đâu, thuộc cộng đồng nào để có thay đổi phù hợp mà không ai nghi ngờ.
