Năm 2024, nhóm nhà nghiên cứu từ Đại học Minnesota phát hiện điều đặc biệt về một loài cá nước ngọt sinh sống giữa vùng sa mạc Mỹ, có thể đạt tuổi thọ trên 100 năm dù điều kiện sống cực kỳ khắc nghiệt.
Loài cá trâu miệng lớn (Ictiobus cyprinellus), thường thấy tại hồ Apache ở phía tây nam sa mạc Arizona, cho thấy khả năng thích nghi tuyệt vời với môi trường cạn kiệt.
Theo Interesting Engineering, cá trâu miệng lớn không chỉ sống lâu, mà còn khỏe mạnh đáng ngạc nhiên khi bước qua tuổi 80 và 90. Nghiên cứu về chúng được thực hiện qua phân tích các lớp sỏi tai – bộ phận canxi của cá giúp giữ thăng bằng, với mỗi lớp tương tự vòng tuổi của thân cây. Đội nghiên cứu đã thu thập và phân tích mẫu từ 386 cá thể, kết quả cho thấy nhiều con cá đã thọ đến 80 hoặc hơn 100 tuổi, thậm chí có cá thể sinh từ năm 1918 vẫn tồn tại đến ngày nay.
Để xác nhận kết quả, nhóm nghiên cứu còn áp dụng phương pháp định tuổi bằng carbon phóng xạ. Trong số các cá thể phân tích, có năm cá thể vượt quá 100 năm tuổi, làm giới khoa học kinh ngạc về sức sống của loài cá này. Hơn nữa, các cá thể cá trâu lớn tuổi ít chịu căng thẳng và có hệ miễn dịch hiệu quả hơn, điều này đã cho thấy rõ khi phân tích máu của chúng: tỷ lệ bạch cầu hạt trung tính và lympho trong máu ở mức thấp.
Năm 2019, một cá thể nặng 10 kg bị bắt tại Pelican Rapids, Minnesota, Mỹ, ghi nhận tuổi thọ lên tới 112 năm. Đến tháng 1/2023, nhóm nghiên cứu còn phát hiện một cá thể 127 tuổi ở Saskatchewan, Canada. Điều này biến cá trâu miệng lớn thành một trong những loài cá nước ngọt thọ nhất thế giới. Theo nhóm nghiên cứu, cá trâu miệng lớn đã thích nghi sinh tồn trong chu kỳ sinh sản dài khi gặp môi trường khắc nghiệt, có thể lên tới 50 năm mà không sinh sản trong điều kiện không thuận lợi.
Cá trâu miệng lớn ban đầu được nuôi cấy tại các trại giống và thả vào các sông suối từ năm 1918. Ở hồ Roosevelt và Apache, nơi điều kiện sinh sống ổn định, loài cá này phát triển mạnh mẽ. Tuy nhiên, gần đây các ngư dân địa phương tại hồ Apache đã bắt đầu đánh bắt cá trâu lớn cho mục đích thương mại. Những mẫu cá trâu với các đốm đen và cam bất thường được gửi về phòng thí nghiệm để phân tích, mở ra nhiều nghi vấn về khả năng sống lâu bền của chúng.
Cá trâu miệng lớn không chỉ sống thọ đáng kinh ngạc mà còn chịu đựng độ đục cao và mức oxy thấp. Khả năng kiên cường này giúp chúng duy trì sức sống mạnh mẽ giữa các điều kiện nước có chất rắn hòa tan cao đến 200 ppm.
Tuy nhiên, một trong những thách thức đối với loài cá này là các hoạt động của con người như xây đập, làm cản trở chu kỳ sinh sản của chúng.
Dù cá trâu không nằm trong danh sách bảo tồn tại Mỹ, các nhà khoa học tại Canada đã chú trọng nghiên cứu loài này với mong muốn nâng cao nhận thức cộng đồng. Cá trâu miệng lớn thường bị nhầm với cá chép, một loài ngoại lai gây hại, và bị xem là "cá rác" do không được ưa chuộng làm thực phẩm. Tuy nhiên, sự tồn tại lâu bền của chúng góp phần quan trọng vào hệ sinh thái địa phương và là điều đáng chú ý với các nhà khoa học về vấn đề tuổi thọ động vật có xương sống.
Hiện tại, các nhà nghiên cứu tiếp tục mở rộng khám phá về mã gen của cá trâu, cùng những cơ chế sinh học và tiến hóa giúp chúng chống chịu trước môi trường khắc nghiệt, đồng thời đặt ra câu hỏi liệu tuổi thọ cao của loài cá này có liên hệ đến đặc điểm môi trường sống hay không.
