Trả lời The Straits Times qua email trước thềm chuyến công du cấp nhà nước của thủ tướng Singapore, Tổng thống Mỹ Barack Obama tái khẳng định cam kết duy trì trật tự dựa vào luật pháp quốc tế đồng thời kêu gọi Trung Quốc và các quốc gia khác “làm việc một cách xây dựng nhằm giải quyết những bất đồng” trên Biển Đông.
Hải quân Trung Quốc tập trận ở vùng biển ngoài khơi quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam. Ảnh: AFP
Trong tuyên bố đầu tiên về phán quyết của Tòa Trọng tài, ông Obama không đưa ra những chỉ trích trực tiếp nhằm vào Bắc Kinh. Tổng thống Mỹ cũng phủ nhận cáo buộc Philippines gây sự cũng như việc Mỹ là nguyên nhân của những căng thẳng trên Biển Đông.
“Philippines đã hành động hòa bình và hợp pháp nhằm giải quyết tranh chấp chủ quyền với Trung Quốc trên Biển Đông theo Công ước Liên Hợp Quốc về luật biển năm 1982”, ông Obama khẳng định.
Ông chủ Nhà Trắng cũng cho rằng phán quyết của Tòa Trọng tài là quyết định rõ ràng và có tính ràng buộc pháp lý đối với tranh chấp chủ quyền giữa Trung Quốc và Philippines. “Phán quyết đó phải được tôn trọng”, ông Obama nhấn mạnh.
Trong phán quyết ngày 12/7, Tòa Trọng tài đã bác bỏ “cơ sở lịch sử” cho cái gọi là đường 9 đoạn, hay còn gọi là đường lưỡi bò, mà Trung Quốc vẽ lên trên Biển Đông nhằm khẳng định yêu sách chủ quyền. Nó bao trọn hơn 80% diện tích Biển Đông, tuyến hàng hải huyết mạch bậc nhất thế giới.
Trung Quốc nhiều lần tuyên bố không công nhận phán quyết của Tòa Trọng tài được lập ra theo Phụ lục 7, Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển, dù nước này là đã ký kết công ước. Bắc Kinh cũng từ chối tham gia tố tụng, cho rằng tranh chấp trên Biển Đông là tranh chấp song phương và nó nằm ngoài thẩm quyền xét xử của Tòa Trọng tài. Tuy nhiên, trong phán quyến trước đó, Tòa Trọng tài đã khẳng định thẩm quyền xét xử đơn kiện của Philippines.
Ngoài tuyên bố về phán quyết của Tòa Trọng tài, Tổng thống Obama tiếp tục khẳng định Mỹ sẽ tiếp tục hành động nhằm đảm bảo luật pháp quốc tế được thực thi trong khu vực. Ông chủ Nhà Trắng cũng nhấn mạnh sự hiện diện của Mỹ ở châu Á không nhằm vào bất cứ quốc gia nào trong khu vực.
Tuyên bố của ông Obama được đưa ra khi nhiều người chỉ trích Mỹ phản ứng quá yếu trước phán quyết. Washington từng tuyên bố hành động cẩn trọng để theo dõi phản ứng của các bên, bao gồm cả Trung Quốc, trong vấn đề Biển Đông.
