Trong sáu thập kỷ kể từ khi nhà du hành vũ trụ Yuri Gagarin trở thành người đầu tiên bay vào không gian vào năm 1961, loài người đã chứng kiến nhiều bước tiến vượt bậc trong lĩnh vực khám phá vũ trụ. Tuy nhiên, cùng với những thành tựu đáng kinh ngạc, cũng có không ít rủi ro và thảm họa xảy ra trong quá trình này. Bay vào vũ trụ không chỉ là một thử thách về mặt công nghệ mà còn là một cuộc hành trình đầy gian nan đối với cơ thể con người.
Gần đây, câu chuyện các phi hành gia mắc kẹt ngoài vũ trụ 9 tháng đã được đưa về trái đất thu hút sự chú ý của nhiều người. Không ít sự tò mò về việc trong khoảng thời gian đó, cơ thể của các phi hành gia đã trải qua những ảnh hưởng nào khi ở trong môi trường đặc biệt ngoài vũ trụ.
Những thách thức đối với cơ thể con người trong không gian
Để chuẩn bị cho điều kiện vi trọng lực, các phi hành gia phải trải qua quá trình huấn luyện nghiêm ngặt nhằm giúp cơ thể họ thích nghi với môi trường không trọng lượng. Dù đã có sự chuẩn bị kỹ lưỡng, nhưng thời gian dài trong không gian vẫn gây ra những ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe. Những tác động này bao gồm sự thay đổi về huyết áp, mất cân bằng, suy giảm khả năng định hướng không gian, rối loạn phối hợp tay mắt và đặc biệt là sự suy giảm mật độ xương.
Một ví dụ điển hình là trường hợp của hai phi hành gia người Mỹ, Butch Wilmore và Suni Williams. Họ được phóng lên Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS) vào ngày 5 tháng 6 năm ngoái và ban đầu dự kiến sẽ ở đó một tuần. Tuy nhiên, do sự cố với tên lửa Boeing, chuyến hành trình của họ đã kéo dài tới chín tháng. Sáng nay, họ đã trở về Trái Đất an toàn, hạ cánh xuống ngoài khơi bờ biển Tallahassee, Florida. Sự kiện này được phát trực tiếp bởi NASA, với những tiếng reo hò từ đội ngũ theo dõi cú hạ cánh.
Ảnh hưởng của môi trường không trọng lực đến cơ thể
Khi ở trong môi trường không trọng lực quá lâu, con người phải đối mặt với nhiều vấn đề về sức khỏe. Theo NASA, một trong những tác động đáng lo ngại nhất là sự suy giảm mật độ xương. Không có lực hấp dẫn, các xương chịu lực như chân, hông và cột sống ít hoạt động hơn, dẫn đến mất từ 1% đến 1,5% mật độ khoáng chất mỗi tháng. Điều này làm gia tăng nguy cơ loãng xương và gãy xương.
Ngoài ra, việc mất trọng lực cũng ảnh hưởng đến hệ tuần hoàn. Thể tích máu bị giảm và trái tim có thể hoạt động kém hiệu quả hơn. Một số phi hành gia còn gặp phải tình trạng loạn nhịp tim. Cơ thể con người cũng có thể bị rối loạn thần kinh khi ở trong không gian. Các tín hiệu từ não bộ đến cơ và cơ quan nội tạng có thể bị thay đổi, dẫn đến hiện tượng mất phương hướng, say tàu xe trong không gian và giảm khả năng phối hợp vận động.
Những tác động về thị lực và cơ bắp
Một tác dụng phụ khác của việc sống trong không gian là ảnh hưởng đến thị lực. Các phi hành gia có thể mắc Hội chứng thần kinh mắt liên quan (SANS), gây sưng sau mắt và làm giảm thị lực. Đồng thời, do không sử dụng cơ bắp nhiều, các phi hành gia dễ bị mất khối lượng cơ. Để giảm thiểu điều này, họ phải thực hiện các bài tập thể dục cường độ cao, bao gồm các bài tập kháng lực mô phỏng nâng tạ nhằm duy trì sức mạnh ở tay và chân.
Những ảnh hưởng đối với hệ tiêu hóa và răng miệng
Không trọng lực cũng ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa. Bình thường, trọng lực giúp thức ăn di chuyển qua hệ tiêu hóa, nhưng trong không gian, quá trình này có thể bị chậm lại, gây ra những bất tiện nhất định. Thậm chí, việc đi vệ sinh trong không gian cũng trở thành một nhiệm vụ khá khó khăn.
Răng cũng chịu tác động từ việc mất xương, bởi vì chúng cũng là một dạng xương. Để tránh các vấn đề như trám răng bị yếu hay mất mão răng, NASA yêu cầu phi hành gia phải trải qua kiểm tra nha khoa nghiêm ngặt trước khi thực hiện nhiệm vụ.
Ảnh hưởng của bức xạ vũ trụ
Bức xạ vũ trụ là một mối nguy hiểm tiềm tàng đối với phi hành gia. Khi ở trên Trái Đất, chúng ta được bảo vệ khỏi bức xạ vũ trụ nhờ tầng khí quyển và từ trường Trái Đất. Nhưng ngoài Quỹ đạo Trái Đất Thấp (LEO), các phi hành gia dễ bị phơi nhiễm với bức xạ này, làm tăng nguy cơ mắc bệnh thoái hóa và ung thư. Để đối phó với vấn đề này, NASA áp dụng các biện pháp hạn chế thời gian các phi hành gia ở trong không gian và nghiên cứu các vật liệu chắn bức xạ hiệu quả hơn.
Khả năng phục hồi của cơ thể sau khi trở về Trái Đất
Sau khi trở về Trái Đất, nhiều tác động tiêu cực của không gian lên cơ thể con người có thể bắt đầu được đảo ngược. Một số phi hành gia nhanh chóng thích nghi với môi trường có trọng lực, trong khi những người khác gặp khó khăn trong việc đi lại hoặc cảm thấy mất cân bằng trong thời gian dài. Một nghiên cứu trên tạp chí Scientific chỉ ra rằng mật độ xương của các phi hành gia phải mất nhiều thời gian để hồi phục sau khi họ trở về từ không gian. Các vấn đề về thị lực và khả năng định hướng cũng cần thời gian để điều chỉnh.
Ảnh hưởng tâm lý của chuyến du hành vũ trụ
Không chỉ ảnh hưởng đến thể chất, thời gian dài trong không gian còn có tác động tiêu cực đến sức khỏe tâm lý của phi hành gia. Họ có thể gặp phải cảm giác cô lập, rối loạn giấc ngủ và suy giảm nhận thức. Điều này có thể dẫn đến sự cáu kỉnh, thay đổi tâm trạng và các vấn đề khác về tinh thần. Để giảm thiểu rủi ro, NASA đã nghiên cứu nhiều phương pháp giúp phi hành gia duy trì tinh thần ổn định, bao gồm việc học ngôn ngữ mới, chăm sóc cây trồng trong không gian và sử dụng các thiết bị thực tế ảo để hỗ trợ tập luyện.
Tạm kết
Du hành vũ trụ mang lại những thành tựu to lớn nhưng cũng đi kèm với nhiều thách thức về sức khỏe. Các nhà khoa học và chuyên gia y tế đang không ngừng nghiên cứu để tìm cách bảo vệ phi hành gia khỏi những tác động tiêu cực của môi trường không gian. Với sự phát triển của công nghệ, con người sẽ ngày càng tiến xa hơn trong công cuộc chinh phục vũ trụ, đồng thời tìm ra những giải pháp tối ưu để bảo vệ sức khỏe của những người tiên phong trong hành trình này.
