Trong lịch sử phong kiến Trung Hoa, Hoàng đế thường được ví là người ngồi trên vinh hoa phú quý của cả thiên hạ. Có lẽ chính vì điều này mà Càn Long rất biết cách hưởng thụ, có lối sống xa hoa bậc nhất Thanh triều, kể cả các vị vua đời trước và con cháu của ông không ai sánh kịp.
Thế nhưng, sinh ra là con cháu của Hoàng thất, cháu nội của Càn Long là Đạo Quang Đế lại không hề học được “đức tính” này của ông mà còn đi ngược lại, góp tên trên danh sách những vị vua bủn xỉn, keo kiệt nhất thế giới. Thậm chí, sự keo kiệt của vị Hoàng đế này đã không ít lần đẩy Thanh triều rơi vào cảnh điêu đứng, trên đà diệt vong.
Đạo Quang: Vị vua đi đầu trong việc tiết kiệm
Đạo Quang Đế (1782 - 1850) tên thật là Miên Ninh, là Hoàng đế thứ 8 của triều đại nhà Thanh. Năm 1820, ông lên ngôi Hoàng đế, đổi tên là Mân Ninh, lấy niên hiệu là Đạo Quang và ông còn được biết đến với tên gọi Thanh Tuyên Tông.
Tới kỳ Đạo Quang tại vị, thời kỳ hưng thịnh Khang - Càn sớm đã chìm sâu vào dĩ vãng. Lúc bấy giờ, triều đình lâm vào cảnh mục nát, khởi nghĩa nông dân bùng nổ khắp nơi. Cũng chính vì lẽ đó là chi phí quân sự ngày càng gia tăng khiến quốc khố Thanh triều nhanh chóng cạn kiệt.
Đạo Quang Đế (1782 - 1850).
Trong khi đó, Đại Thanh lại chọn chính sách “trọng nông ức thương”, bế quan tỏa cảng khiến việc mở mang ngân khố quốc gia càng khó khăn hơn. Đối mặt với cục diện này, Đạo Quang Đế cho rằng thực thi chính sách tiết kiệm là phương pháp tốt nhất để cứu vãn cục diện quốc gia.
Chính vì vậy, ngay từ khi lên ngôi, Đạo Quang đã ban hành đạo luật tiết kiệm gồm 3 điều. Thứ nhất, trọng nghĩa khinh lợi, không tích tư tài, trước là vì quốc gia, sau là vì thiên hạ, vì bách tính.
Thứ hai là đình chỉ việc các tỉnh tiến cống, bởi vị vua này cho rằng các tỉnh tiến cống đều là những đặc sản như hoa quả, rau dưa, lá trà, dược liệu … Những thứ này đều là mồ hôi, nước mắt của nhân dân, bỏ đi phần nào có thể giảm bớt phần đó gánh nặng cho dân. Hơn nữa, đường sá xa xôi, việc vận chuyển có thể gây lãng phí nhân công, tài lực. Thứ ba, Đạo Quang không cho xây thêm các cung điện, lầu các. Những kẻ đề cử ý kiến xây thêm cung điện sẽ trở thành tội nhân, bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
Vị Hoàng đế bủn xỉn bậc nhất Thanh triều
Tiết kiệm là một việc tốt, đáng để ca ngợi nhưng hai từ này đến với Đạo Quang thì không còn là tiết kiệm nữa mà là keo kiệt, bủn xỉn, “vắt cổ chày ra nước”. Trái ngược với những vị Hoàng đế khác, Đạo Quang luôn vắt óc nghĩ cách cắt giảm chi phí cho cả hậu cung.
Đạo Quang hay mặc thường phục, quần áo vá chằng vá đục.
Cụ thể, Đạo Quang trực tiếp cắt giảm lượng bạc chi tiêu hàng năm của cả hoàng cung từ con số 400 ngàn xuống còn vỏn vẹn 200 ngàn lượng bạc. Đồ dùng thường ngày của Hoàng đế cũng liên tục được giản lược, ngay tới giấy và bút mực cũng đổi thành đồ bình dân.
Bên cạnh đó, phi tần của nhà vua cũng bị cấm sử dụng đồ trang điểm, không được ăn vận trang phục sặc sỡ, đắt đỏ. Đối với thái giám, cung nữ, ông hạ lệnh bắt tất cả hàng ngày phải ra ngoài thành kiếm tiền tự nuôi thân. Vì vậy, tam cung lục viện vô cùng vắng người.
Bên cạnh đó, Đạo Quang còn quy định, ngoại trừ Thái hậu, Hoàng đế và Hoàng hậu, các phi tần cùng người làm trong cung không được phép ăn thịt vào những ngày không phải lễ tết. Một lần tổ chức sinh nhật cho Hoàng hậu, trong bữa tiệc mỗi người chỉ được một bát mì không thịt, đậu phụ cũng chẳng có. Sau đó, Hoàng đế đã “đặc biệt” sai ngự thiện phòng làm hai chiếc thủ lợn để chiêu đãi mọi người.
Không chỉ hà tiện với hậu cung, Đạo Quang cũng tự lấy mình làm gương trong việc tiết kiệm. Cụ thể, vị Hoàng đế này đã cắt giảm tối đa khẩu phần ăn của chính mình. Được biết, mỗi bữa ăn của Hoàng đế chi hết 800 lượng bạc nhưng thấy mức tiền này quá tốn kém nên Đạo Quang đã cắt giảm hết cao lương mỹ vị đi, bữa cơm chỉ còn lại rau dưa. Dù tiết kiệm nhưng mỗi bữa ăn của Đạo Quang vẫn tới 140 lạng bạc khiến ông luôn canh cánh trong lòng.
Đạo Quang tiết kiệm hết mức ngay cả giấy mực hàng ngày cũng chuyển thành đồ bình dân.
So với những ngự thiện của Càn Long hay Từ Hi Thái hậu có tới cả trăm món, Đạo Quang một ngày chỉ dùng tổng cộng 4 món mặn, 1 món canh. Thậm chí, thèm một quả trứng gà, Hoàng đế cũng phải tiết chế vì giá của mỗi quả trứng là 5 lạng bạc.
Thậm chí có lần, Đạo Quang sai người ra ngoài mua gà mái đem về nuôi để chúng đẻ trứng để ăn cho đỡ tốn kém. Song khi biết mỗi con gà mua ở ngoài chợ giá cũng 24 lạng bạc nên vua không dám mua, đành nhịn ăn trứng gà.
Sự ki bo của Đạo Quang khiến ngự thiện phòng vô cùng khốn đốn, bởi lẽ mỗi lần làm món gì cho Hoàng đế, ông đều nhờ Tào học sĩ (Tào Chấn Dung - một người keo kiệt, bủn xỉn không kém gì Đạo Quang) hỏi giá ở hàng quán bên ngoài rồi chê ỏng chê eo sao trong cung nấu đắt.
Sử sách còn ghi lại, vào khoảng 16h chiều, các cung được phân phát bánh. Tuy nhiên, bánh vừa cứng vừa lạnh khiến ai ai cũng kêu ca. Tuy nhiên, có kêu cũng chẳng ích gì nên họ chỉ đành pha thêm ấm trà nóng để ăn cùng. Sau khi ăn, mọi người phải đi ngủ để tiết kiệm dầu đốt, than củi thường được sử dụng để thắp sáng vào ban đêm.
Thế nhưng, tất cả những sự cắt giảm chi tiêu này vẫn chưa thấm tháp vào đâu. Điều khiến hậu thế không khỏi “ngã mũ bái phục” trước sự hà tiện của Đạo Quang chính là ông vua này sẵn sàng mặc áo vá.
Hoàng cung ban ngày vắng tanh như chùa bà đanh do Đạo Quang bắt thái giám, cung nữ ra ngoài cung kiếm tiền tự nuôi thân.
Những bộ áo cũ và rách, Đạo Quang không vứt đi mà sai người vá lại và tiếp tục mặc như không có việc gì. Thấy vua toàn mặc quần áo cũ rách, các quan viên cũng không ai dám mặc quần áo lành lặn. Thậm chí, chiếc áo đang mới, các quan cũng phải cố tình đắp thêm vài mụn vá. Với cảnh tượng này, triều thần văn võ nhà Thanh dưới thời trị vì của Đạo Quang chẳng khác gì hai hàng ăn mày đứng chực xin cháo thí. Tuy nhiên, khi về tới phủ của mình, các quan viên lại tiếp tục cuộc sống xa hoa của họ mà không cần màng tới đạo luật tiết kiệm của Đạo Quang.
Không chỉ tiếc tiền mua đồ mới, tới từng miếng vá Đạo Quang cũng tiếc rẻ. Một lần, Đạo Quang nhìn thấy hai miếng vá to bự trên quần của Tào Chấn Dung, ông liền hỏi tiền vá hết bao nhiêu. Nào ngờ, Tào học sĩ nói rằng chỉ hết 3 đồng.
Lúc này, Đạo Quang giật nảy mình bảo: “Trời ơi, cũng hai miếng vá như vậy tại sao phủ nội vụ tính của Trẫm những 5 lạng bạc?“. Từ đó, Đạo Quang đã hạ lệnh cho Hoàng hậu đến cung nữ và tất cả những người trong cung đều phải học may vá để khi áo quần bị rách thì có thể tự vá mà không cần phải mất một khoản tiền phí phạm.
Khi Đạo Quang tại vị, việc tổ chức hôn lễ cho các Hoàng tử được tiến hành vô cùng giản lược. Nhà gái không được dùng của hồi môn xa hoa, nếu cố tình thì không những không được đáp lễ mà còn bị xử phạt. Các loại lễ vật con dâu dâng lên cho cha mẹ chồng cũng đều được miễn.
Hà tiện sai chỗ, Thanh triều điêu đứng
Kiểu tiết kiệm của Đạo Quang Đế là “bỏ gốc lấy ngọn”, “tham bát bỏ mâm” nên đạo luật tiết kiệm của ông có tầm ảnh hưởng rất nhỏ. Các quan viên tiếp tục vơ vét của dân, thậm chí các binh sĩ cũng vì đó mà phẫn nộ, phát động binh biến.
Theo sử sách ghi lại, trước khi chiến tranh thuốc phiện nổ ra, ở vùng Tây Vực có Trương Cách Nhĩ dấy binh làm phản. Đạo Quang cử Tướng quân Trường Linh tập hợp gần 10 ngàn quân ở nhiều địa phương để tổ chức tấn công toàn diện, lần lượt thu phục phản loạn. Không lâu sau, phản quân bị dẹp yên, tên tướng cầm đầu bị bắt giữ và áp giải về kinh.
Các tướng sĩ vô cùng hồ hởi, nghĩ bụng chắc chắn sẽ được ban thưởng hậu hĩnh hoặc ít nhất sẽ được mở tiệc khao quân một bữa ra trò. Thế nhưng, Đạo Quang không ban thưởng cho tướng sĩ mà chỉ mở “đại tiệc”, cho mỗi người một bát mì không thịt cùng vài cọng rau dưa, không có nổi một miếng thịt, một hớp rượu. Điều này khiến quân sĩ tham gia dự tiệc ngày hôm đấy không khỏi ngỡ ngàng trước kiểu đãi ngộ quá mực hà tiện của Hoàng đế.
Lo lắng việc này sẽ khiến lòng quân phẫn nộ, binh biến diễn ra nên Trường Linh tướng quân cùng một vài tướng lĩnh thân cận khác phải tự tay móc tiền túi, gom góp lại để mua rượu thịt cho binh lính. Vì vậy, nếu không có thủ hạ chấp nhận bỏ tiền túi, chỉ e rằng triều đại nhà Thanh sẽ sụp đổ ngay lúc đó.
Những bữa tiệc xa hoa vốn phổ biến ở Thanh triều lại trở thành một thứ “cấm kỵ” vào thời kỳ Đạo Quang tại vị. (Tranh minh họa).
Biết bản tính hà tiện của Hoàng đế, các tướng lĩnh sau này cũng chỉ dám xin 18.000 lính ở lại trấn thủ Tân Cương. Tuy nhiên, Đạo Quang vẫn tiếp tục kỳ kèo mặc cả, nhất quyết chỉ cho phép giữ lại 6.000 người.
Bên cạnh đó, khi chiến tranh thuốc phiện nổ ra, có quan viên từng dâng tấu xin Đạo Quang tăng thêm kinh phí xây dựng đội phòng thủ trên biển. Vừa nghe tới số tiền phải bỏ ra, Đạo Quang đã sây sẩm mặt mày, nhất quyết không đồng ý.
Cuối cùng, do tuyến phòng bị hải quân lỏng lẻo, không được tu bổ, Anh quốc đã lợi dụng cơ hội tấn công vào, khiến lãnh thổ Thanh triều liên tiếp bị chiếm đoạt, thậm chí bị đánh đuổi tới tận Nam Kinh. Triều đình nhà Thanh khi đó bị buộc phải ký kết “Điều ước Nam Kinh”, còn phải bồi thường 2.100 vạn cho Anh quốc.
Mặc dù bề ngoài Đạo Quang chủ trương chính sách tiết kiệm nhưng thực chất ông chỉ cắt xén được cọng rau, bát cơm mỗi ngày, không hề giúp ích được gì cho quốc gia. Vì vậy, thói quen hà tiện của vị Hoàng đế này không những không được ca ngợi mà còn trở thành cho thiên hạ, bị hậu thế cười chê.
