Cỏ kim cương còn có nhiều tên khác như: lan kim tuyến, cỏ nhung, mộc sơn thạch tùng, giải thủy tơ, lan gấm,... Tên khoa học của loại cây này là Anoechilus roxburglihayata, thuộc loài địa lan trong họ lan (Orchidaceae).
Đây là một loại dược liệu vô cùng quý hiếm, là vị thuốc được người Trung Hoa tôn vinh với danh xưng là "Vua thuốc", "Cỏ vàng", "Thuốc thần kỳ" và "Nhân sâm đen"...
Lan kim tuyển nở hoa màu trắng vào mua đông, mùa xuân, nhụy hoa có lông. Lá cỏ trơn, mặt trên có màu xanh đen, mặt dưới có màu tím đỏ, gân lá hiện lên rất rõ, lá tuy dày nhưng rất mượt, óng ánh như kim tuyến, mặt dưới màu hồng phớt. Thân lan kim tuyến không mọc liền nhau chia thành từng đốt.
Loại cỏ này ưa độ ẩm cao và ưa bóng râm, kỵ ánh sáng, yêu cầu đất nhiều mùn, tơi xốp, thoáng khí. Chúng thường mọc ở những nơi ẩm ướt và phân bố rải rác trong rừng sâu, thường phân bố ở các vùng núi Tây Bắc như Lai Châu, Cao Bằng, Lào Cai, Yên Bái, Tuyên Quang.
Lan kim tuyến được cho là có giá trị dược liệu cao. Trong cuốn sách Đông y nổi tiếng Trung Quốc "Bản thảo cương yếu" ghi, loài cỏ này có công dụng hỗ trợ và điều trị một số bệnh như:
- Hỗ trợ và điều trị lao phổi, ho do phế nhiệt rất hiệu quả;
- Giúp điều trị đau nhức xương khớp, phong tê thấp, chấn thương;
- Giúp điều trị dạ dày, viêm gan, tiểu đường rất hiệu quả;
- Chữa suy nhược thần kinh, giúp tăng cường sức khỏe, tăng cường sức đề kháng, hệ miễn dịch;
- Kháng khuẩn, kháng viêm, tạo giấc ngủ ngon;
- Giúp giải stress do áp lực, bồi dưỡng sức khỏe, giúp ăn ngon ngủ tốt, điều hòa khí huyết;
- Đặc biệt, lan kim tuyến còn điều trị ung thư.
Cũng chính vì sự quý hiếm và có nhiều tác dụng tốt cho sức khỏe mà giá trị kinh tế của lan kim tuyến rất cao tại thị trường Việt Nam nói riêng cũng như các nước khác nói chung.
Trên các trang mạng, cây tươi có thể bán được 5 triệu đồng/kg, trong khi phơi khô có thể lên tới gần 20 triệu đồng/kg.
Cũng từ đó, lan kim tuyến được khai thác nhiều, thậm chí quá mức quy định khiến nó có nguy cơ tuyệt chủng.
Vào những năm 1990, nó đã được chính phủ Trung Quốc đưa vào danh sách cây thuốc quý có nguy cơ tuyệt chủng. Ngày nay, lan kim tuyến đã được ghi tên vào sách đỏ của Việt Nam, để chúng được bảo tồn trong tự nhiên.
Những năm trở lại đây, một số người đã tự trồng lan kim tuyến nhưng hiệu quả không cao bởi cây quá nhạy cảm với môi trường, khó sống được khi nhiệt độ và độ ẩm ở mức thấp.
Hiện nay giá trị của lan kim tuyến vẫn còn rất cao, được nhiều khách sạn, nhà hàng hay những người giàu có sử dụng để làm nguyên liệu nấu món ăn cao cấp.
