Gần một năm trôi qua kể từ ngày thầy Văn Như Cương qua đời, năm nay là lần đầu tiên, lễ khai giảng ở trường Lương Thế Vinh thiếu vắng bóng dáng “ông tiên tóc bạc”.
Tại trường THPT Lương Thế Vinh (Hà Nội), toàn bộ thầy cô và học sinh đã tưởng nhớ thầy Cương. Trong khoảnh khắc đó, vợ thầy đã không cầm nổi nước mắt mà bật khóc nức nở. Lễ khai giảng dịp kỷ niệm 30 năm ngày thành lập trường bỗng hóa thành một ngày đâu đó, khắp sân trường man mác nỗi buồn và sự tiếc nhớ.
Toàn bộ thầy cô và học sinh trường Lương Thế Vinh tưởng nhớ thầy Văn Như Cương. Ảnh: Zing.vn
Đối với học trò trường Lương Thế Vinh nói riêng và nhiều lớp học sinh cả nước nói chung, thầy Văn Như Cương luôn là một tấm gương đáng quý - một người đã dành cả đời mình để cống hiến trọn vẹn cho sự nghiệp giáo dục. Lễ khai giảng năm nay, trong khi hàng triệu người đang hân hoan trở lại trường học, bắt đầu một chặng đường mới thì lại có rất nhiều người đang nhớ về GS Văn Như Cương.
Cách đây không lâu, mạng xã hội bất ngờ xôn xao bài phát biểu ấn tượng trong lễ khai trường của thầy Văn Như Cương. Đã 3 năm trôi qua kể từ ngày thầy Cương đọc nó trên sân trường Lương Thế Vinh nhưng mỗi khi nghe hay đọc lại, người ta vẫn luôn thấy sự đúng đắn trong tầm nhìn của ông cũng như tình cảm chân thành mà “ông tiên tóc bạc” dành cho học trò.
Thầy Văn Như Cương hay được ví như Dumbledore - vị hiệu trưởng vĩ đại trong truyện Harry Potter.
Dưới đây, chúng tôi xin trích lại nguyên văn bài phát biểu của thầy Cương:
Các em thân mến!
Đã bao giờ các em suy nghĩ một cách nghiêm túc để trả lời đúng đắn cho một câu hỏi có vẻ tầm thường sau: “Hàng ngày chúng ta đến trường để học cái gì?”. Phần lớn các em đều nhanh chóng có câu trả lời: “Học những điều có trong sách vở, cụ thể nhất là trong sách giáo khoa”. Chính vì thế mà người ta hay nói: “Cắp sách đến trường”…
Thầy năm nay đã 79 tuổi, thầy cũng được “cắp sách đến trường” liên tục từ cấp 1, cấp 2, cấp 3 rồi đại học, sau đại học, nghiên cứu sinh và lấy bằng Tiến sĩ… Và bây giờ, khi nhìn lại cuộc đời đã qua của mình, thầy phải thừa nhận rằng những điều mình đã được học ở trường thực sự ra không phải là toàn những “bảo bối” và cũng không phải những “cẩm nang kỳ diệu” giúp cho thầy bước vào cuộc sống đời thường, một thực tế rất sôi động, đầy cơ hội và cạm bẫy…, trong cái đúng, cái sai, cái thiện, cái ác nhiều khi khó phân định được rõ ràng. Bởi vì hồi bấy giờ, nhà trường chỉ truyền thụ những kiến thức thuần túy sách vở, ít gắn liền với đời sống xã hội ngoài nhà trường.
Thầy Văn Như Cương và học sinh.
Cũng còn may là ở cái thuở thiếu thời ấy, thầy không chỉ chúi đầu vào sách vở, mà do hoàn cảnh gia đình, thầy còn phải làm nhiều việc khác nhau, ngẫm nghĩ những vấn đề khác nhau… Dẫu sao thầy vẫn ân hận và lấy làm tiếc cho cái thuở đến trường ấy đã không tranh thủ để học được nhiều hơn những bài học bổ ích không nằm trong chương trình và sách giáo khoa.
Bởi vậy với tư cách là một thầy giáo nhiều tuổi nghề và nhiều tuổi đời, thầy muốn nhắn nhủ với các em rằng “Biển học là mênh mông, trong đó sách vở tuy quan trọng nhưng cũng chỉ là vùng biển gần bờ mà thôi”.
Nền giáo dục của chúng ta đang bắt đầu đổi mới theo xu hướng tiến bộ hơn, tích cực hơn, theo đó học sinh muốn thành đạt thì ngoài những kiến thức sách vở, họ còn phải thành thạo các kỹ năng xã hội, kỹ năng sống để phát triển toàn diện, họ cần phải được trang bị các giá trị chuẩn mực về tính cách, phẩm chất và những đạo đức tốt đẹp.
Trong những năm học vừa qua, rất nhiều em học sinh đã tham gia đội thanh niên tình nguyện để làm những công việc khác nhau, từ việc nhỏ đến việc lớn… Chẳng hạn, họ làm vệ sinh các phòng ốc, sơn mới các bức tường, sửa chữa nhà ăn… Qua đó, họ đã thu hoạch được những bài học quý giá cho mình: họ biết tìm hiểu công việc và hỗ trợ lẫn nhau, biết cải tiến kỹ năng lao động và biết sáng tạo trong lao động. Qua những công việc mang tính phục vụ cộng đồng như vậy, mỗi cá nhân cảm thấy gắn bó và hòa đồng với tập thể của mình hơn và thương yêu nhau hơn… Thầy nghĩ rằng những bài học như thế không có hoặc ít có trong các tiết học Toán, Lý, Tiếng Anh hay Sinh, Sử…
Bên cạnh những niềm vui, đôi lúc thầy vẫn thoáng gặp những hiện tượng đáng buồn. Đó là khi thầy trông thấy một em nào đó vô tư vứt rác không đúng chỗ, đó là khi trên mặt bàn mới toanh ai đó ngang nhiên viết, vẽ bậy, hoặc bôi bẩn bằng kẹo cao su… Những hành động, tuy hiếm hoi nhưng không thể nào chấp nhận được, phải nói thẳng đó là những hành động không tử tế. Là học sinh đang ngồi trên ghế nhà trường trước hết các em phải là những người tử tế, muốn vậy phải học tập, rèn luyện thường xuyên ngay trong thời gian cắp sách tới trường.
Thầy Văn Như Cương đã dành trọn cả đời mình cho học trò, giáo dục, cho ngôi trường Lương Thế Vinh.
Các em thân mến!
Rồi đây, khi rời mái trường Lương Thế Vinh thân yêu, các em sẽ bước vào đời bởi nhiều con đường khác nhau, do chính mình lựa chọn, hoặc do hoàn cảnh đưa đẩy. Thầy mong rằng những điều đã học - theo nghĩa rộng của từ này - sẽ giúp các em vững vàng hơn trong cuộc sống. Các em có thể trở thành những người lao động chân chính, những nhà kỹ thuật có chuyên môn giỏi, những người nghiên cứu thành công, những doanh nghiệp tầm cỡ, những nhà lãnh đạo xuất sắc, những chính khách uyên bác…, nhưng trước hết những người tử tế phải biết yêu thương và căm giận, vì nhân dân, vì Tổ quốc Việt Nam yêu quý của chúng ta… Đó là điều thầy mong chờ ở các em.
