Từ cậu bé bán hàng rong trở thành một trong tứ đại gia nổi tiếng
Bạch Thái Bưởi (1874 - 1932) sinh trong một gia đình nông dân nghèo tại làng An Phúc (Hà Đông). Cha mất sớm nên ông phải giúp mẹ mưu sinh bằng nghề bán hàng rong. Lúc ấy có một nhà phú hào họ Bạch thấy ông thông minh, lanh lợi nên nhận làm con nuôi và đổi thành họ Bạch. Nhờ đó, ông có cơ hội ăn học, được đi học chữ quốc ngữ, chữ Pháp.
Không lâu sau, Bạch Thái Bưởi xin làm nhân viên thư ký cho một hãng buôn người Pháp tại phố Tràng Tiền (Hà Nội) rồi chuyển sang làm với một hãng thầu công chánh. Tại đây ông đã học được cách tổ chức, quản lý sản xuất và tiếp xúc với thiết bị, máy móc.
Khi người Pháp mở đường sắt nối liền Bắc – Nam, nhận thấy nhu cầu tà-vẹt gỗ rất lớn, ông đã dốc hết vốn liếng cùng với một người Pháp đấu thầu cung cấp tà-vẹt cho công trình này. Sau đó, ông mở một hiệu cầm đồ ở Nam Định, thầu thuế ở các chợ tại Vinh (Nghệ An)....
Bạch Thái Bưởi còn lấn sân sang lĩnh vực in ấn, mở “Công ty in và Xuất bản Bạch Thái Bưởi”, xuất bản tờ “Khai hóa nhật báo” nhằm cổ động phong trào thực nghiệp ở nước ta. Năm 1909, ông quyết tâm đầu tư vào lĩnh vực mới: vận tải đường sông. Từ đó sự nghiệp kinh doanh của ông ngày càng phất cao, trở thành "Vua sông biển Đông Dương".
Trong vòng 10 năm (1909 -1919), Công ty Bạch Thái Bưởi đã có tới 30 chiếc tàu lớn nhỏ cùng nhiều sà lan chạy hầu hết tuyến sông miền Bắc, vươn ra các vùng lãnh thổ và các nước xung quanh như Hong Kong, Nhật Bản, Philippines, Singapore, Trung Quốc… Ông dần trở thành một trong tứ đại gia nổi tiếng lúc bấy giờ.
Bản di chúc dài 30 trang với đám tang lớn chưa từng thấy
Bạch Thái Bưởi còn gây chấn động dư luận khi viết bản di chúc dài đến 30 trang. Theo đó, bản di chúc này được viết bằng tiếng Pháp, lập trước ngày ông mất khoảng 3 tháng.
Bà Bạch Quế Hương - chắt nội của ông từng cho biết trên Vietnamnet: “Cụ để lại cho con cháu tất cả bằng ngân phiếu và bất động sản, không có vàng. Có người nhận được hàng chục ngàn đô la... Nhưng mộng lớn chưa thành thì cụ mất sau một cơn đau tim đột ngột vào tháng 7/1932 tại Hải Phòng".
Trong bản di chúc, vị doanh nhân tin tưởng giao trọn sự nghiệp kinh doanh cho con trai Bạch Thái Tòng. Còn bất động sản ở Hà Nội, Hải Phòng, Quản Ninh, Nam Định, Nghệ An; tàu và hầm mỏ... ông dành cho con cháu của mình.
Sau khi Bạch Thái Bưởi qua đời, gia đình đã làm mặt nạ thạch cao nhằm lưu giữ gương mặt của ông. Lúc ấy, chỉ có giới nhà giàu mới có điều kiện làm mặt nạ thạch cao.
Bà Quế Hương cho biết, những người già quen biết gia đình bà ở Hải Phòng kể rằng đám tang của vị đại gia họ Bạch lớn nhất thời bấy giờ. Người đưa tang kéo dài hàng km, trong đó có cả người lao động nghèo khó từng được ông Bạch giúp đỡ.
Doanh nhân Bạch Thái Bưởi được mai táng ở thành phố Uông Bí (Quảng Ninh). Mộ của ông nằm trên một quả đồi của gia đình. Đặc biệt, để đưa quan tài từ dưới lên đỉnh đổi, gia đình ông phải làm đường ray và dùng tời để chuyển quan tài lên.
"Người ta kể rằng, tấm bia mộ của cụ Bưởi phải tôi hơn 2 tấn vôi. Điều đó cho thấy khu mộ được xây rất cẩn thận, hoành tráng. Tuy nhiên sau này tấm bia mộ này cũng không còn…”, bà Quế Hương nói.
Sau đó nhiều kẻ xấu đã nhòm ngó tài sản trong phần mộ của doanh nhân Bạch Thái Bưởi. Họ cho rằng ông qua đời, gia đình sẽ cải táng cùng châu báu, vàng bạc.
“Người ta kể lại rằng, những kẻ đào trộm mộ sau đó đã phải mang đồ ăn cắp trả lại. Trong đó có một con nghê (bằng cái ấm) được làm bằng ngọc bích và một chiếc đồng hồ bằng vàng. Lúc đưa trở lại mộ, người ta lắc, chiếc đồng hồ vẫn chạy”, bà Hương kể về giai thoại mộ của doanh nhân Bạch Thái Bưởi bị đào trộm.
Năm 2013, mộ doanh nhân Bạch Thái Bưởi được con cháu đưa về quê ở Hà Đông. Mộ được thiết kế hình con tàu, như cuộc đời của chính vị doanh nhân, luôn hướng ra biển lớn.
