Nằm cách cửa khẩu Móng Cái 30 km về hướng Bắc, thành phố Đông Hưng (Trung Quốc) có một làng chài sầm uất mang tên Tam Đảo, ở đây tồn tại những ngôi nhà cao tầng san sát nhau là nơi sinh sống duy nhất của một bộ tộc người Kinh.
Hằng ngày họ vẫn dùng tiếng Việt giao tiếp, con cái được giáo dục bằng những quyển sách giáo khoa tiếng Việt.
Theo ghi chép từ gia phả, vào thế kỷ thứ 17, một bộ phận người Việt từ Đồ Sơn (Hải Phòng) đã sang Tam Đảo (Trung Quốc) định cư và hành nghề chài lưới đánh bắt hải sản. Thời đó chữ quốc ngữ chưa ra đời nên tất cả sổ sách, chữ viết là chữ Nôm.
Bấy giờ, tại vùng đất này có 3 thôn là Vạn Vĩ, Mu Đầu và Sơn Tâm chỉ có độ chừng 100 người với 12 dòng họ: Tô, Đỗ, Nguyễn, Hoàng, Vũ, Bùi, Cao, Ngô, La, Cung, Khổng và Lương.
Sau này, nhờ sự bù đắp phù sa từ 3 hòn đảo đã hợp thành đất liền và phát triển thêm một số thôn xóm khác. Dù vậy, cái tên Tam Đảo vẫn còn giữ nguyên đến ngày nay. Được biết, bộ tộc có nguồn gốc Việt Nam được ghi nhận là tộc Kinh cùng 56 dân tộc khác của Trung Hoa.
Trải qua 500 năm hình thành, Tam Đảo hiện nay ước tính có gần 20.000 người gốc Việt thuộc thế hệ thứ 9 và thứ 10. Mặc dù đã không còn liên hệ với quê hương, thế nhưng họ vẫn luôn giữ gìn bản sắc văn hoá, thông qua thói quen giao tiếp bằng ngôn ngữ mẹ đẻ hằng ngày.
Người dân ở đây chủ yếu là người Kinh, từ 12 đến 17 tuổi thì có thể nói tiếng Việt. Đặc biệt, ngay trước cổng làng, chính quyền địa phương đã cho xây dựng một bảo tàng, lưu giữ tất cả văn hóa của người Việt Nam để nhắc nhở cội nguồn cho con cháu bộ tộc Kinh.
Tại ngôi làng này, những hình ảnh tranh chất chứa hồn cốt bản sắc dân tộc như tranh vẽ rước kiệu, áo dài, điếu cày, chum vại, vó đánh cá, truyện Thạch Sanh... Những món ăn đặc sản như nước mắm, bún, miến, đồ khô tẩm ướp gia vị… đều là những thứ mà ở đây nhà nào cũng có.
Còn trong các dịp tổ chức các hoạt động văn hóa, văn nghệ của làng, những người dân lão làng vẫn chơi đàn bầu cổ, sáo trúc, và hát các làn điệu dân tộc, quan họ Bắc Ninh.
Bên cạnh đó, nơi đây vẫn giữ gìn đầy đủ văn hóa lễ Tết của Việt Nam. Người Kinh ở Trung Quốc còn tổ chức lễ hội Hạ, lễ hội bắt đầu vào ngày 9 tháng 6 âm lịch với nhiều hoạt động như rước thần biển và ca hát. Đây được được xem là ngày lễ lớn nhất cầu mưa thuận gió hòa, bình an đến với ngư dân và con người sinh sống tại đây.
Tam Đảo hiện nay là nơi duy nhất còn sử dụng tiếng Việt ở Trung Quốc, người Kinh ở đây rất mến khách và luôn tự hào về bản sắc văn hoá dân tộc mình.
