Trong bối cảnh Mỹ áp dụng chính sách thuế quan mới với mức thuế đối ứng lên đến 46% đối với hàng nhập khẩu Việt Nam, các doanh nghiệp Việt Nam đứng trước một bài toán lớn về chiến lược ứng phó để đảm bảo sự phát triển bền vững và tăng trưởng kinh tế. Chính sách này không chỉ là thách thức với riêng doanh nghiệp xuất khẩu mà còn đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ giữa các tổ chức, hiệp hội và chính quyền địa phương.
Tái cấu trúc sản phẩm và chuỗi cung ứng nội địa
Các doanh nghiệp cần tập trung vào phát triển những sản phẩm có giá trị gia tăng cao, sáng tạo hơn, và khó bị thay thế bởi các đối thủ. Bà Trần Hoàng Phú Xuân, Phó Chủ tịch Hiệp hội Dệt may TP.HCM, nhấn mạnh rằng: "Những sản phẩm khác biệt, có tính sáng tạo và hàm lượng giá trị cao chính là hành lang riêng để doanh nghiệp Việt tồn tại và phát triển bền vững ngay cả khi bị đánh thuế." Đây là lúc các doanh nghiệp nên đầu tư mạnh mẽ vào nghiên cứu và phát triển (R&D), điều mà nhiều công ty quốc tế đã làm để tạo ra sự khác biệt trong sản phẩm của mình.
Một yếu tố quan trọng khác là củng cố chuỗi cung ứng nội địa để tăng tính chủ động trước biến động về chính sách thương mại. Ông Nguyễn Chánh Phương, Phó Chủ tịch Hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ TP.HCM (HAWA), đã chỉ ra rằng: "Việc phụ thuộc vào nguồn cung từ nước ngoài đang khiến nhiều ngành sản xuất trong nước đối mặt rủi ro cao khi các chính sách thương mại bị siết chặt." Để giải quyết vấn đề này, các doanh nghiệp cần thúc đẩy việc sản xuất nguyên liệu trong nước để giảm dần sự phụ thuộc vào nguồn cung quốc tế, đồng thời đảm bảo kiện toàn chuỗi logistics để vận chuyển hàng hóa được nhanh chóng và hiệu quả.
Tăng cường nội địa hóa, đa dạng hóa thị trường
Theo phân tích của PGS.TS Nguyễn Hữu Huân, "Việt Nam xuất siêu sang Mỹ, nhưng giá trị gia tăng chủ yếu nằm ngoài lãnh thổ. Nếu không tăng tỷ lệ nội địa hóa và làm chủ chuỗi giá trị, doanh nghiệp Việt sẽ luôn bị động khi chính sách thế giới thay đổi." Việc tăng cường tỷ lệ nội địa hóa không chỉ giúp Việt Nam nắm giữ giá trị công nghiệp chế biến mà còn nâng cao khả năng thương lượng trong đàm phán thương mại quốc tế. Để làm được điều này, các doanh nghiệp cần đầu tư vào nâng cao tay nghề cho lực lượng lao động, áp dụng công nghệ tiên tiến trong sản xuất và quản lý.
Việt Nam hiện có 17 FTA đang có hiệu lực, bao gồm các thị trường lớn như EU, Nhật Bản, Hàn Quốc, Canada, và Úc. Phó Chủ tịch Hội Dệt may thêu đan TPHCM Phạm Văn Việt đã khuyến nghị: "DN dệt may Việt Nam cần đẩy mạnh phát triển và mở rộng thị trường trong nước, và đa dạng hóa, tìm kiếm thị trường mới." Đa dạng hóa thị trường sẽ giúp doanh nghiệp giảm thiểu rủi ro từ một thị trường duy nhất và mở rộng cơ hội cho sản phẩm của họ. Không chỉ là mở rộng thị trường xuất khẩu, việc phát triển mạnh mẽ thị trường nội địa cũng cần được chú trọng, nhất là khi Việt Nam có một lượng tiêu dùng lớn đang tăng trưởng.
Bên cạnh đó, các chính sách hỗ trợ từ chính quyền địa phương đóng vai trò quan trọng trong việc giúp doanh nghiệp vượt qua khó khăn trước mắt. Đơn cử như tại Bình Dương mới đây, lãnh đạo tỉnh đã tích cực hỗ trợ doanh nghiệp thông qua việc giảm thời gian và chi phí cho các thủ tục hành chính, từ đó tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động sản xuất và xuất khẩu.
Ông Trần Thanh Liêm, Chủ tịch UBND tỉnh Bình Dương, nhấn mạnh: "Chúng tôi cam kết sát cánh cùng doanh nghiệp, hỗ trợ tối đa để tháo gỡ khó khăn." Những biện pháp cụ thể như giảm thời gian xử lý thủ tục hoàn thuế, tối đa hóa thời gian hỗ trợ thông quan hàng hóa, và tổ chức các hội chợ thương mại đều đang được địa phương triển khai mạnh mẽ.
Thúc đẩy các chương trình kích cầu trong nước:
Bên cạnh việc đa dạng hóa thị trường quốc tế, việc kích cầu trong nước cũng cần được đẩy mạnh. Bà Lý Kim Chi, Chủ tịch Hội Lương thực, thực phẩm TPHCM, khuyến nghị rằng: "Thị trường nội địa cần tiếp tục duy trì các chương trình kích cầu tiêu dùng nhiều hơn nữa để đẩy mạnh tiêu dùng, hỗ trợ Doanh nghiệp sản xuất." Những chương trình kích cầu tiêu dùng không chỉ giúp doanh nghiệp duy trì mức doanh thu ổn định mà còn tạo ra cơ hội để họ thử nghiệm những sản phẩm mới, phục vụ tốt hơn nhu cầu của người tiêu dùng Việt Nam.
Một cách hiệu quả để nâng cao năng lực cạnh tranh là học hỏi và kết nối sâu hơn với các doanh nghiệp FDI. Bà Trần Hoàng Phú Xuân nhận định: "Việt Nam có lợi thế thị trường nội địa nhưng nhiều doanh nghiệp chưa tận dụng tối đa lợi thế này... có thể trao đổi và học hỏi từ các doanh nghiệp FDI để gia tăng thêm giá trị của mình trong chuỗi cung ứng." Việc hợp tác với các doanh nghiệp FDI không chỉ mở ra cơ hội tiếp cận công nghệ và phương pháp quản lý tiên tiến mà còn là cơ hội để các công ty Việt Nam tham gia sâu hơn vào các chuỗi cung ứng toàn cầu.
Việc ứng phó với thuế quan của Mỹ cần được xem là một bài học quý giá cho doanh nghiệp Việt Nam trên hành trình toàn cầu hóa, là dịp để doanh nghiệp Việt xem xét lại mọi khía cạnh từ chiến lược kinh doanh, phát triển sản phẩm, quản trị rủi ro pháp lý cho đến việc tận dụng và tham gia các sân chơi thương mại quốc tế, cần phải chuyển đổi không chỉ ở mặt sản phẩm mà còn ở khía cạnh tư duy quản trị và phát triển bền vững.
Có thể nói, thách thức từ chính sách thuế quan mới của Mỹ đang là thời điểm quan trọng để doanh nghiệp Việt Nam tái định hình và chuyển mình mạnh mẽ hơn. Việc đa dạng hóa thị trường, cải tiến chuỗi cung ứng, cùng với các biện pháp hỗ trợ từ chính quyền và việc tận dụng các thỏa thuận thương mại quốc tế sẽ là các bước quan trọng giúp doanh nghiệp vượt qua thách thức, và hướng tới một tương lai phát triển bền vững trong kinh tế toàn cầu.
