Không hẹn mà gặp, tác phẩm kinh dị của đạo diễn da màu Jordan Peele Us và bộ phim mang đậm dấu ấn Trung Hoa đến từ đạo diễn Trương Nghệ Mưu Shadow (tựa việt: Ảnh) đều xoay quanh con người và cái bóng/nhân bản của chính họ.
Shadow không thành công về mặt doanh thu song đã gây ấn tượng mạnh mẽ với giới mộ điệu về nội dung và nghệ thuật, khiến người xem day dứt với từng nhân vật cùng triết lý mà phim mang đến.
Trận chiến tranh quyền lực hoành tráng và triết lý được cài cắm tinh tế
Shadow lấy bối cảnh giả tưởng khi Trung Quốc cổ đại bị chia cắt thành nhiều vương quốc nhỏ; những vương quốc, Chúa công, quý tộc không ngừng tranh chấp để chiếm đất đai, quyền lực của nhau. Trước tình cảnh ấy, với mục đích giữ lấy mạng sống của bản thân, các bậc đế vương, quý tộc thường sử dụng “ảnh tử” để thế thân cho mình. “Ảnh tử” sống trong bóng tối, bị xóa mọi dấu vết về danh tính, được huấn luyện cho giống hệt chủ nhân để thay chủ ra sống vào chết, sẵn sàng đi vào chỗ tử. Và Shadow là một câu chuyện về “ảnh tử” như thế.
Ngay từ mở đầu phim, tất cả nhân vật nắm giữ vị trí quan trọng nhất đã xuất hiện cùng với hình tượng đối lập nhau: Chúa công nước Bái (Trịnh Khải) nhu nhược và trưởng công chúa thẳng thắn, trong sáng (Quan Hiểu Đồng), đô đốc Tử Ngu (Đặng Siêu) kiên định, liều lĩnh và phu nhân thâm sâu, thấu hiểu (Tôn Lệ). Đồng thời, tình thế của nước Bái cũng được diễn giải khiến người xem nhanh chóng vẽ ra tổng thể bức tranh: tòa thành Cảnh Châu nằm trong lãnh thổ nước Bái nhưng bị Viêm quốc xâm chiếm từ lâu, nay đang được tướng quân Dương Thương (Hồ Quân) với võ công cao cường trấn thủ.
Trailer phim.
Song càng đi sâu, câu chuyện không mở ra về chiều ngang mà xoáy vào chiều sâu mỗi nhân vật. Đằng sau sự kiện chiếm lại Cảnh Châu cho nước Bái, mỗi nhân vật đều có tham vọng của riêng mình. Đô đốc Tử Ngu sống yếu ớt do vết thương Dương Thương để lại từ trận chiến năm nào, tuy lui về ở ẩn giữ mạng sống, song lại muốn là người đứng sau giật dây, tính toán từng bước đi trong trận cờ tranh giành quyền lực. Chúa công nước Bái không có “ảnh tử”, thay vào đó, ông vẽ nên mặt nạ cho riêng bản thân, giấu đi tham vọng quyền lực đằng sau vẻ ngoài bất cần, nhu nhược. Hai con người tự coi mình là “người đấu cờ” cùng xem những người còn lại là nước cờ không thể thiếu trên đường đi của mình, và lúc đó, “ảnh tử” và phu nhân Tiểu Ngải vô tình mắc kẹt ở giữa.
Thế nhưng, “ảnh tử” của Tử Ngu không phải là cái bóng chỉ giống bản thể về mặt ngoại hình như những “người bị xích” không có suy nghĩ trong Us. Trái lại, “ảnh tử” cũng có cuộc đời, ký ức và tình cảm riêng. Hơn hết, là một con người thực sự, “ảnh tử” còn có dục vọng, và những tham vọng về tình yêu, quyền được sống, quyền làm chủ bản thân và quyền lực ngày càng hiện lên mạnh mẽ hơn, làm thay đổi mục tiêu sống của nhân vật này. Dần dần, cái bóng trở nên giống phiên bản thật hơn chính bản thể, có được mọi ước muốn của đô đốc Tử Ngu trước kia.
Cùng với “ảnh tử” là phu nhân Tiểu Ngải, người phụ nữ thâm sâu, hiểu biết song bị mắc kẹt giữa phu quân và cái bóng của chồng. Một bên là đạo lý làm vợ, một bên là sự cảm thông và dục vọng của người đàn bà, Tiểu Ngải luôn bị đặt vào những tình thế phức tạp, và cảm xúc này được đẩy lên cao nhất ở kết phim khi người đàn bà này cùng lúc chứng kiến những cái chết, sự thay thế làm thay đổi cuộc đời mình mãi mãi về sau. Đặc biệt, Tiểu Ngải cũng là điều đầu tiên mà “cái bóng” chiếm được của bản thể Tử Ngu, như câu nói của đô đốc: “Ngươi giống ta đến mức dường như Tiểu Ngải cũng không phân biệt được nữa rồi”.
Nghệ thuật và sự kết hợp âm - dương đỉnh cao của “Shadow”
Với Shadow, đạo diễn Trương Nghệ Mưu đã một lần nữa khẳng định tư duy thẩm mỹ đẳng cấp của bản thân. Tác phẩm chìm trong sắc trắng đen từ đầu đến cuối, chỉ duy nhất màu da người và màu máu đỏ có màu, nổi bật đến chói mắt trên phông nền trắng đen. Trong tác phẩm lần này của Trương Nghệ Mưu, người xem có thể dừng lại ở bất cứ cảnh quay nào để lấy ra một thước hình đẹp như tranh thủy mặc, mọi khung cảnh phía sau đều được tối giản về sắc độ và chi tiết đến tối đa, làm hiện rõ lên hình ảnh con người nhỏ bé ở giữa - những con người đầy toan tính và dục vọng cá nhân.
Sự tối giản, tĩnh lặng tối đa của cảnh vật và lòng người rối ren, phức tạp tạo nên hai thái cực của Shadow. Trên phông nền đẹp như tranh thủy mặc, con người chỉ biết đối đầu, chém giết. Trái ngược với cảnh thơ tựa tranh vẽ, những cảnh hành động, chém giết được tả thực, tiếng máu chảy xối xả, hình ảnh dao đâm, đầu lìa, máu đỏ lẫn vào dòng nước trở nên ám ảnh với người xem hơn tất thảy.
Trong trận chiến giành lại đất đai giữa Viêm quốc và nước Bái, cũng như cuộc đua tranh giành quyền lực, đạo diễn Trương Nghệ Mưu đã tinh tế sử dụng yếu tố nước. Đối nghịch với tướng Dương Thương mạnh mẽ và quyết liệt như lửa, nhanh chóng hạ gục đối phương chỉ với 3 hiệp chiến, chỉ có nước mới có thể hóa giải, khắc chế lửa. Với cách thức được nghĩ ra bởi phu nhân Tiểu Ngải, “ảnh tử” của Tử Ngu đã mang dáng hình nữ nhân vào thế võ, dễ dàng cầm cự được những đòn nhanh, mạnh của Dương Thương. Song song với đó, nước mưa cũng là thời cơ thuận lợi để đội quân nước Bái dễ dàng chiếm lấy thành Cảnh Châu từ tay Viêm quốc.
Ngoài ra, mỗi hình ảnh trong Shadow cũng cho thấy sự trau chuốt, dụng công của đạo diễn, từ thái cực đồ hai mảng trắng đen, chiếc ô và thanh gậy đến trang phục của phu nhân Tiểu Ngải, “ảnh tử” và đô đốc Tử Ngu. Tất cả tạo nên những khung hình vừa đối lập vừa hài hòa, các thế võ cộng hưởng với hiệu ứng slow-motion trở nên uyển chuyển và mãn nhãn hơn bao giờ hết.
Qua màn trình diễn đầy thuyết phục của những ngôi sao vốn chưa bao giờ gây nghi ngờ về thực lực như Trịnh Khải, Đặng Siêu, Tôn Lệ, Shadow hiện lên vừa đối nghịch, vừa hài hòa ở từng chi tiết. Đó là trận chiến lớn giữa các vương quốc và dục vọng cá nhân của từng người, sự đối lập giữa bản thể là đô đốc Tử Ngu và cái bóng “ảnh tử”, đó cũng là những nhân vật với hai thái cực trong chính con người mình như Chúa công nước Bái, hay Tiểu Ngải với thứ tình cảm khác nhau dành cho hai người đàn ông cạnh mình. Đặc biệt, bên cạnh trận chiến khiến người xem nổi da gà về sự tàn bạo và nhẫn tâm, Shadow cũng truyền tải triết lý sâu sắc, tạo nỗi ám ảnh day dứt cho khán giả.
