Cũng là một bộ phim chia rẽ người xem và những nhà phê bình, song lần này, "Hereditary" là một trong số ít tác phẩm nhận được đánh giá từ giới chuyên môn cao hơn số điểm được chấm bởi khán giả đại chúng.
“Phim kinh dị đáng xem nhất năm 2018”, “Tác phẩm hù dọa thoát khỏi mọi lối mòn” là những mỹ từ được giới mộ điệu dành cho Hereditary(tựa tiếng Việt: Di truyền) của đạo diễn kiêm biên kịch Ari Aster. Tuy nhiên, dù nhận được số điểm Metascore lên đến 86/100 và 8,2/10 trên Rotten Tomatoes từ những nhà phê bình điện ảnh, bộ phim hứng chịu sự thờ ơ đáng ngạc nhiên của khán giả ra rạp, tác phẩm cũng không vượt qua khâu kiểm duyệt để đến với các rạp chiếu tại Việt Nam.
Như vậy, cũng là một bộ phim chia rẽ người xem và những nhà phê bình, song lần này, Hereditary là một trong số ít tác phẩm nhận được đánh giá từ giới chuyên môn cao hơn số điểm được chấm bởi khán giả đại chúng (7.3/10 trên trang IMDb và 7.4/10 từ người dùng trên Metacritic).
Ý tưởng không mới phát triển không tưởng trên kịch bản xuyên suốt
Hereditary xoay quanh gia đình bốn thành viên bao gồm ông bố Steve (Gabriel Byrne), bà mẹ Annie (Toni Collette), cậu con trai Peter (Alex Wolff) và cô con gái nhỏ Charlie (Milly Shapiro). Sở hữu ý tưởng không hề mới, tác phẩm lựa chọn đề tài quỷ nhập quen thuộc, với thế lực phản diện quỷ quyệt bậc nhất là Quỷ Paimon, một trong những con quỷ quyền năng nhất của Vua Solomon, được mệnh danh là Vua của sự lừa lọc và sẽ đem đến tiền tài cho những kẻ thờ phụng hắn.
Gia đình gồm bốn thành viên sống trong ngôi nhà gỗ biệt lập lọt thỏm giữa cánh rừng bạch dương, đang phải chật vật với thế lực đen tối không ngừng đeo bám là motif không còn xa lạ của dòng phim kinh dị từ xưa đến nay. Song, gia đình trong Hereditary không gắn liền với khái niệm “an toàn” và “gắn kết” thường thấy, tại đây, sự tan vỡ đến từ chính bên trong những thành viên nhà Graham. Thái độ khác thường của Annie ở đám tang bà ngoại Ellen, hành động kì quái của cô con gái nhỏ Charlie, cho đến mối liên kết lỏng lẻo, đứt gãy giữa người nhà Graham đều là cơ sở hợp lý cho sự xâm chiếm và chế ngự của ác quỷ Paimon.
Lời giới thiệu của bộ phim về đề tài “quỷ nhập”, “chứng đa nhân cách” khiến sự nghi ngờ của người xem lần lượt chuyển dời qua từng thành viên nhà Graham xuyên suốt toàn bộ diễn biến. Sự mơ hồ càng nhân lên khi ngay chính các thành viên trong gia đình cũng luôn không thành thật và nghi hoặc lẫn nhau. Thực tế, quá trình đứt gãy niềm tin giữa những thực thể sống chính là hành trình nuôi dưỡng sức ảnh hưởng của ác quỷ Paimon đến mỗi người.
Cho đến cuối cùng, tác phẩm không cần đến một kết thúc hoàn chỉnh đi kèm những triết lý giáo điều, nhưng vẫn truyền tải trọn vẹn thông điệp cần có. Bởi, đoạn kết là kết quả của chuỗi những lựa chọn sai của từng thành viên: trong mỗi khoảnh khắc mang tính mấu chốt, nhà Graham hết lần này đến lần khác quyết định giấu giếm, vô trách nhiệm, phớt lờ và không tin tưởng nhau.
Trên hết, Hereditary đã làm rất tốt trong việc xây dựng nhân vật phản diện chính Paimon với sự thông minh, xảo quyệt và đen tối bậc nhất. Tác phẩm không lặp lại lỗi sai của nhiều bộ phim kinh dị hiện nay: tạo ra những ác ma không có chiều sâu, mang mục đích không rõ ràng cùng với các màn hù dọa thừa thãi. Trái lại, ác quỷ Paimon không cần đến tạo hình rùng rợn hay những cú jump-scare thường được gắn mác “rẻ tiền”, mà vẫn chạm đến nỗi sợ sâu thẳm của người xem thông qua quá trình xâm chiếm và chế ngự con người có trình tự lớp lang và thông suốt. Paimon chỉ thực sự xuất hiện ở vỏn vẹn vài phân cảnh cuối, song nó đã hiện hữu ngay từ những thước phim đầu tiên và tạo nên hơi thở của toàn phim.
Chuyện phim duy trì nhịp điệu chậm chạp, rời rạc với những góc quay khó chịu xuyên suốt hầu hết thời lượng, nhưng không thể phủ nhận rằng, tất cả các chi tiết đều không thể lược bỏ. Chúng buộc người xem phải căng từng nơron thần kinh để đảm bảo rằng bản thân không bỏ lỡ bất cứ dấu hiệu nào. Thành công của Hereditary còn nằm ở dư âm mà bộ phim để lại, câu trả lời trong cái kết làm nhiệm vụ hệ thống lại toàn bộ tình tiết từ đầu đến cuối, song lại mở ra hàng loạt câu hỏi và giả thuyết đeo bám khán giả. Mặt khác, lối phát triển kịch bản khá kén người xem vô tình khiến tác phẩm của Ari Aster không được đón nhận nồng nhiệt tại rạp chiếu. Thậm chí, khán giả đại chúng đã dành điểm D trong khảo sát của Cinema Score cho tác phẩm được giới phê bình tặng “cơn mưa lời khen” này.
“Hereditary” và lối hù dọa hoàn toàn rời xa lối mòn của dòng phim kinh dị hiện nay
Toàn bộ thời lượng chiếu, Hereditary không cần dùng đến những cú jump-scare - chiêu trò hù dọa thịnh hành đang đẩy dòng phim kinh dị hiện nay vào lối mòn. Song, khán giả cũng không tìm thấy sự an toàn trong bất cứ phân cảnh nào, ngay cả ở những bối cảnh đông người, sáng đèn như lớp học, cảnh quay cả gia đình cùng ăn tối, cho đến từng cuộc đối thoại giữa các thành viên. Tác phẩm của biên kịch Ari Aster cũng không sử dụng liên tiếp những trường đoạn rùng rợn. Trái lại, chưa đầy 5 cảnh quay kinh dị của Hereditary đều vô cùng đắt giá, có sức ám ảnh không tưởng đến người xem. Với cấu trúc mới lạ, bộ phim tạo cao trào rất sớm ngay từ cái chết của cô con gái Charlie, nhưng vẫn duy trì không khí mơ hồ cho đến cuối, khiến khán giả một mặt phải tách mình khỏi câu chuyện để không ngừng suy đoán, một mặt vẫn bị cuốn theo nỗi sợ hãi, bất lực và bế tắc của cả gia đình Graham.
Bên cạnh đó, mọi đồ vật được sử dụng trong Hereditary đều mang ý nghĩa tượng trưng cao. Mô hình ngôi nhà thu nhỏ do Annie thiết kế vừa hé lộ những câu chuyện trong quá khứ, thể hiện sự chuyển biến tâm lý của bà mẹ mất con, vừa mang tính dự báo cho các bi kịch tương lai. Trong khi đó, những hình nhân kì quái, các chữ viết mờ nhạt trên tường, con chim bị cắt đầu, biểu tượng của Paimon cho đến ánh sáng xanh mà Charlie và Peter nhìn thấy đều là hiện thân của quỷ dữ, liên kết chặt chẽ với những hình ảnh khác cũng như các tình tiết trong phim, tạo nên sự hệ thống và logic đến rùng rợn khiến giới phê bình phải dùng từ “sợ toát mồ hôi” để diễn tả.
Chuyện phim Hereditary còn được lên hình hoàn hảo thông qua diễn xuất xuất sắc của dàn diễn viên. Ngoại trừ ông bố Steve tạo cảm giác an toàn, cũng là người duy nhất nằm ngoài dòng máu di truyền từ bà ngoại Ellen, cả bà mẹ Annie (Toni Collette), cậu con trai Peter (Alex Wolff) và cô con gái nhỏ Charlie (Milly Shapiro) đều gây nghi ngờ bởi ngoại hình khác biệt lẫn diễn xuất nhiều chiều sâu. Trong khi diễn viên nhí Milly Shapiro đem đến nỗi sợ kì quái ở từng phân cảnh xuất hiện, thì nam diễn viên 21 tuổi lột tả chân thực nội tâm phức tạp của cậu con trai vị thành niên đang bế tắc với sự rạn nứt trong gia đình và tội lỗi của chính mình.
Nhân vật người mẹ Annie cũng là điểm sáng của toàn phim. Sự đau đớn, bế tắc lẫn ngờ vực đều được thể hiện tròn trịa qua diễn xuất thực lực của nữ diễn viên Toni Collette. Tác phẩm tỏ ra sáng suốt khi lựa chọn điểm nhìn là nhân vật Annie, người phụ nữ trung niên đang không ngừng giải mã những bất hạnh của gia đình, đồng thời chật vật với rắc rối của chính bản thân như chứng mộng du, các giấc mơ kì quái, mối quan hệ vỡ nát cùng các con và hành động từng suýt làm mất đi tính mạng của Peter. Vừa đi theo Annie, vừa nghi ngờ nhân vật này, khán giả bị bao trùm bởi sự mơ hồ xuyên suốt bộ phim, và cho đến cuối vẫn không khỏi đặt ra câu hỏi: “Liệu bà mẹ Annie có hoàn toàn vô hại?”.
Với Hereditary, đạo diễn kiêm biên kịch Ari Aster đã cho thấy sự trau chuốt và dụng công không tưởng từ kịch bản, dàn diễn viên, những góc quay khó chịu nhưng đa dạng, phần nhìn kết hợp hài hòa với phần nghe, cho đến bối cảnh của ngôi nhà tạo cảm giác mơ hồ ngay từ hình dung về bố cục… Không những hứa hẹn một sự nghiệp tiềm năng ngay từ tác phẩm đầu tay, đạo diễn trẻ sinh năm 1986 còn phá vỡ mọi lối mòn, tạo nên bước ngoặt mới cho dòng phim kinh dị hiện nay.
