Sinh vào lúc mà “con đào”, “thằng kép” là cái nghề mà thiên hạ hỉnh mũi cho là đáng xấu hổ, thủa thiếu thời, Phạm Bằng chưa bao giờ nghĩ rằng mình sẽ đi theo nghiệp diễn xuất, mà lại còn là một “cây” hài đinh của làng phim Việt. Nghệ sĩ từng chia sẻ, ước mơ thưở bé của ông cũng như rất nhiều cậu thiếu niên khác là trở thành phi công để được lái máy bay đi khắp nơi.
Ít ai ngờ nghệ sĩ Bằng “hói” thủa có tóc lại từng điển trai, thanh tú như này.
Nhưng cuộc đời không bao giờ như là mơ, những đổi thay của thời thế, sự sa sút của gia đình đã khiến cho Phạm Bằng run rủi bập vào nghiệp diễn. Vốn là cậu ấm con nhà 4 đời gốc Hà Thành, bậc sinh thành mong mỏi Phạm Bằng sẽ làm nghề chữ nghĩa, nhưng gia đình khó khăn, Phạm Bằng bỏ dở việc học để theo đoàn kịch, nhận đóng vài ba vai phụ, vai chạy cờ để có tiền phụ giúp gia đình, bất chấp sự buồn phiền của mẹ. Từ những đoàn kịch nghiệp dư, Phạm Bằng thi vào Đoàn văn công Hà Nội để có cơ hội học thêm về nghiệp diễn mà vẫn có thêm vai diễn để trang trải cho gia đình nhỏ, tự nhiên cái duyên lại thành cái nghiệp, ông say mê nghề diễn, say mê ánh đèn sân khấu, và hết lòng cống hiến cho nó.
Phạm Bằng và người vợ thanh mai trúc mã thủa hàn vi.
Phạm Bằng của thời thanh niên đã có ánh mắt tinh anh, sắc sảo và nụ cười nửa miệng đểu đểu, vóc người nhỏ bé, nên ông thường được giao các vai phản diện, vai Việt gian, cường hào ác bá… và được các đạo diễn khen ngợi và tin cậy. Cái tên Phạm Bằng thủa ấy khá nổi trong làng kịch nói, vào thời mà kịch nói là món giải trí đắt giá của người dân. Ngẫm lại, ngay từ ngày ấy, cái chất trai Hà Nội tinh tế, sâu sắc đã giúp Phạm Bằng định hình nét diễn riêng của mình. Hình ảnh Phạm Bằng thường gắn với những vai diễn cần thể hiện sự tính toán, thâm nho, dù là chính kịch hay hài kịch.
Bộ đồ sơ mi hoặc áo vét gọn gàng, cravat cùng cặp kính trắng, hình tượng Phạm Bằng trên phim luôn lịch lãm như vậy.
Sau hàng chục năm lăn lộn với sân khấu, ông chuyển sang Nhà hát kịch Trung ương và bắt đầu có những bước tiếp cận đầu tiên với sân khấu hài. Tuy nhiên, phải đến năm 2002 Phạm Bằng mới đánh dấu bước ngoặt trong nghiệp diễn của mình khi xuất hiện trên truyền hình trong các tiểu phẩm hài. Lúc ấy ông đã ở tuổi thất thập, một xuất phất điểm khá muộn màng so với tuổi của các cây hài khác của làng hài Bắc Bộ. Ban đầu chỉ là những vở diễn ngắn, những tiểu phẩm hài 2 phút, 3 phút trong mục Thư giãn, Phạm Bằng xuất hiện trên chuyên mục Gặp nhau cuối tuần và bắt đầu được khán giả truyền hình biết đến, tiếng tăm của ông mới thật sự vang xa.
https://www.youtube.com/watch?v=ZCln47IU-uo
Phạm Bằng gắn liền với hình ảnh ông sếp khó tính, hoang đàng
Xuất hiện trong cả trăm vở diễn, nhưng người ta nhớ đến Phạm Bằng nhiều nhất trong những vai Giám đốc, Thủ trưởng, Lãnh đạo. Ông thường nói đùa rằng, ông đắt sô và có thương hiệu là nhờ vào cái đầu hói. Cái đầu hói, cái nét diễn chầm chậm mà tỉnh queo, cái tinh nhanh trong cặp mắt nhỏ mà sáng, khiến cho Phạm Bằng thể hiện xuất sắc mọi dạng vai: từ một tay lãnh đạo ưa nịnh, lúc lại là một gã giám đốc mê gái trẻ, có khi lại là ông thủ trưởng gian manh, ăn của thuộc cấp từng đồng từng hào.
Là nghệ sĩ đã cao tuổi những NSƯT Phạm Bằng luôn đóng cặp với những cô bồ, cô vợ trẻ như Vân Dung, Thu Hương, Thu Hằng, Kim Oanh… Các mối quan hệ trong những vở hài của nghệ sĩ xoay quanh chuyện ghen tuông, nhõng nhẽo của mấy cô vợ trẻ hay chuyện hối lộ, nịnh bợ nơi công sở giữa nhân viên với giám đốc. Đặc biệt, Phạm Bằng rất có duyên với những vai sếp to sợ vợ, không biết có phải vì trong cuộc đời thực, ông rất thương và trọng người vợ quá cố của mình hay không.
“Đi đâu vẫn nằm trong lòng công chúng là toại nguyện rồi” - Phạm Bằng (1931-2016)
Qua đời ở tuổi xưa nay hiếm, Phạm Bằng hẳn cũng ngậm cười, khi mà bước chân đến chặng cuối của cuộc đời nỗ lực của mình, điều mà ông nhận được chính là sự yêu mến vô tư của vô số khán giả, cùng với sự kính trọng, thương tiếc của anh chị em trong nghề, giống như lời tâm nguyện ông đã từng nói trong những bài phỏng vấn cuối đời: “Đi đâu vẫn nằm trong lòng công chúng là toại nguyện rồi”
