Ngoài việc gói gọn trong một vài chủ đề phổ biến, thị trường phim ảnh thế giới ngày càng đa dạng về đề tài để đáp ứng nhu cầu giải trí ngày càng cao của công chúng. Đã hơn 90 năm kể từ khi bộ phim xác sống đầu tiên trên thế giới được ra mắt, đề tài này ngày càng được các nhà làm phim ưa chuộng, không ngừng sáng tạo để cho ra mắt những phiên bản mới lạ và xịn sò hơn.
Ngoài Mỹ - quốc gia tiên phong khai thác đề tài xác sống, Hàn Quốc và Nhật Bản cũng được xem là thị trường tiềm năng của chủ đề này khi nhân văn hóa hình tượng thây ma trên màn ảnh. Và mới đây, nhà làm phim Việt Nam cũng bắt đầu làm phim về đề tài xác sống với những trăn trở liên quan đến việc lồng ghép văn hóa dân tộc.
Nguồn gốc và hành trình chinh phục khán giả của phim zombie
Zombie vốn bắt nguồn từ nền văn hóa dân gian Haiti thông qua sự điều khiển của một phù thủy theo đạo Voodoo. Ban đầu, chúng được mô tả là những linh hồn bị mắc kẹt trong thể xác của con người và bị điều khiển nên mới có khả năng di chuyển. Những giai thoại về zombie được truyền tai qua nhiều thế hệ, nhiều dân tộc, do đó trong trí tưởng tượng của mỗi người sẽ xuất hiện một hình tượng xác sống khác nhau về ngoại hình lẫn đặc tính.
Thể theo những tò mò của con người về xác sống, các nhà làm phim cũng bắt đầu đưa chúng lên màn ảnh và sáng tạo nên nhiều câu chuyện thú vị đặt để vào mỗi tác phẩm. Năm 1932, White Zombie được cho là phim đầu tiên trên thế giới khai thác về đề tài xác sống. Phim với thời lượng khoảng 67 phút được Mỹ sản xuất được xem là dự án tiên phong, đặt tiền đề cho sự phát triển của thể loại này trên thế giới dù được đánh giá có cốt truyện và hình thức khá đơn giản.
Sau White Zombie, thị trường phim ảnh xuất hiện ngày càng nhiều những tựa phim về xác sống và dần được công chúng đón nhận. Đặc biệt, tác phẩm góp phần mang đề tài này đến gần hơn với khán giả là Night of the Living Dead ra mắt năm 1968 của đạo diễn George A.Romero.
Phim không chỉ khai thác hình tượng thây ma hù dọa người như những tác phẩm tiền nhiệm mà còn biến chúng thành sinh vật ghê rợn hơn khi bắt đầu biết cắn và ăn thịt con người. Night of the Living Dead tạo nên cơn sốt khắp thế giới, đạt doanh thu cao nhờ thành công trong công tác truyền thông và khơi gợi sự tò mò của khán giả.
Bộ phim kinh điển của thể loại zombie - Night of the Living Dead dù nhận được nhiều sự yêu thích song vẫn được nhận xét là sơ sài về hình thức, nhất là về phần hóa trang của xác sống. Được biết, hạn chế về kinh phí chính là nguyên nhân dẫn đến sự đơn giản hóa về mặt tạo hình. Zombie trong phim được thêm thắt những vết cắn, vết máu tên mặt và cơ thể để trông giống thịt rữa lâu ngày. Máu và nội tạng cũng được tận dụng từ những cửa hàng chuyên bán thịt tại địa phương.
Về sau, khi xã hội phát triển hơn, kinh phí làm phim dồi dào hơn, nhà sản xuất đã mang đến những hình tượng zombie mới, đầy tính sáng tạo với nhiều bản ngả độc đáo, chân thật đến từng mi-li-mét. Những series - phim chiếu rạp về đề tài xác sống thuộc hàng kinh điển được ra mắt về sau có thể kể đến như: Walking Dead, Resident Evil, Dawn of The Dead, Zombieland, World War Z,...
Trong đó, Resident Evil là tựa phim được nhiều người nhắc đến khi bàn về tựa phim huyền thoại của thể loại zombie. Được biết, đây cũng là dự án gợi cảm hứng cho ê-kíp Cù Lao Xác Sống xây dựng hình tượng zombie trong bộ phim tiên phong về chủ đề này của Việt Nam.
Hàn Quốc - Nhật Bản: Hai quốc gia châu Á tiên phong và thành công khi làm phim zombie
Nếu như phim xác sống ở phương Tây chú trọng kỹ xảo, đầu tư nhiều vào tạo hình để gây cảm giác rùng rợn, khiến khán giả khiếp vía khi thưởng thức, thì zombie châu Á lại mang đến hơi thở mới. Ở các quốc gia phương Đông, Nhật Bản và Hàn Quốc là hai nước gây tiếng vang khi đưa thây ma lên màn ảnh rộng.
Phim xác sống của Hàn Quốc vừa kế thừa những tinh hoa từ zombie phương Tây vừa chú trọng vào tính nhân đạo, về thông điệp mà bộ phim đem lại. Với các nhà làm phim xứ Hàn, tác phẩm của họ không chỉ thuần về thương mại, mà còn phải trả lời được câu hỏi: “Khán giả nhận lại điều gì sau khi bỏ ra khoảng 90 phút để theo dõi bộ phim?”.
Cụ thể, Train To Busan (Chuyến Tàu Sinh Tử) của đạo diễn Yeon Sang Ho được xem là phim về đề tài xác sống thành công nhất điện ảnh Hàn tính đến hiện tại. Phim mang đến thông điệp ý nghĩa về tình cảm gia đình và lên án sự ích kỷ của con người trong cuộc đấu tranh sinh tồn.
Bên cạnh Train To Busan, điện ảnh Hàn còn nhiều tựa phim xác sống khác cũng chất lượng không kém như: Kingdom, #Alive, Zombie Detective, Rampant, The Odd Family: Zombie On Sale, Seoul Station,... Gần đây nhất, hai series truyền hình đưa zombie vào cốt truyện - All Of Us Are Dead và Happiness cũng tạo nên cơn sốt toàn cầu và nhận được lượt quan tâm khủng của công chúng.
Riêng All Of Us Are Dead, phim thống trị nền tảng Netflix trong một thời gian dài sau khi ra mắt vào đầu năm 2022. Được biết, đây là dự án phá vỡ quy tắc bất di bất dịch của phim zombie với nhiều lý do khác nhau, một trong số đó là việc lần đầu nói rõ về nguồn gốc của mầm bệnh. Không như những tác phẩm khác chỉ đề cập chung chung hoặc bỏ qua phần giới thiệu nguồn gốc, phim nói rõ quá trình phát sinh mầm bệnh xuất phát từ phòng thí nghiệm.
Theo như ê-kíp làm phim All Of Us Are Dead từng chia sẻ, đại dịch Covid-19 chính là cảm hứng để họ sáng tạo nên đặc tính, chủng loại của zombie trong phim. Chính vì thế, bên cạnh sự nhân văn vốn có từ Train To Busan trước đây, người xem có thể cảm nhận được sự chân thật và tính thời sự mà All Of Us Are Dead mang lại.
Đặc biệt, ở những tác phẩm như Rampant của Hyun Bin - Jang Dong Gun hay Kingdom, nhà làm phim xứ Hàn còn khéo léo thổi hồi văn hóa dân tộc vào thể loại zombie truyền thống. Họ đặt sự xuất hiện của các thây ma vào bối cảnh cổ đại, những nét văn hóa dân tộc như trang phục truyền thống, các ngôi nhà cổ cũng được đưa vào như một điểm nhấn khác biệt cho phim. Theo đó, khi những dự án này mang đi công chiếu trên toàn cầu, chúng sẽ mang trong mình trọng trách quảng bá văn hóa xứ sở kim chi đến khán giả quốc tế.
Ngoài Hàn Quốc, điện ảnh Nhật Bản cũng bắt tay vào khai thác đề tài xác sống và nhận được sự công nhận của giới phê bình quốc tế. Cụ thể, năm 2017, xứ sở Mặt trời mọc cho ra mắt tựa phim One Cut of the Dead do đạo diễn Shinichiro Ueda cầm trịch.
Ngay sau khi phim công chiếu, các cây bút đến từ tờ Variety đã công nhận đây là một bộ phim hài - kinh dị đầy sáng tạo về đề tài xác sống. Phim cũng được đánh giá có cách khai thác mới lạ về nội dung lẫn hình thức, đích thị là làn gió mới của thị trường phim xác sống châu Á.
3 năm sau - 2020, nhà làm phim Nhật Bản tiếp tục cho ra mắt bộ phim Zombie Mansion. Lần này, đặc trưng riêng của điện ảnh Nhật Bản đó là kết hợp yếu tố trinh thám, phá án được đặt vào phim zombie một cách mượt mà. Các thám tử trong phim vừa phải vượt qua khoảnh khắc sinh tử trong cuộc chiến với zombie, vừa phải suy đoán xem ai mới là hung thủ thật sự gây ra loạt tai họa chết người.
Như vậy, cách làm phim về đề tài xác sống của Hàn Quốc và Nhật Bản đều có điểm chung là kế thừa những tinh hoa từ các dự án zombie trong quá khứ và đưa những nét đặc trưng của quốc gia mình vào câu chuyện của tác phẩm. Điều đóng vai trò quan trọng trong việc quảng bá văn hóa dân tộc nhưng vẫn đảm bảo tính giải trí, thương mại của tác phẩm.
Việt Nam làm phim xác sống: Lắm trở ngại nhưng cũng đầy triển vọng
Cùng với sự du nhập văn hóa từ nước bạn, khán giả Việt Nam sớm được theo dõi những bom tấn về đề tài sắc sống của các nước phương Tây lẫn phương Đông. Tuy nhiên, đề tài này vẫn chưa được nhiều nhà làm phim nội địa khai thác và sản xuất.
Mới đây, nhà làm phim Việt Nam vừa cho ra mắt phim Cù Lao Xác Sống - phim tiên phong của điện ảnh nước nhà khai thác đề tài zombie và đưa lên màn ảnh rộng. Theo nhà sản xuất Nhất Trung, Cù Lao Xác Sống được làm với tinh thần cầu thị, là một dự án thử nghiệm cho các phần phim tiếp theo về thể loại này.
Phim có loạt điểm cộng là lồng ghép khéo văn hóa truyền thống Việt Nam vào thể loại xác sống “khó nhằn” và đặt để nhiều thông điệp ý nghĩa về tình người khi đối đầu với đại dịch.
Phim đạt doanh thu khá ổn so với mặt bằng phim Việt thời gian gần đây - 10 tỷ đồng tính từ 1-4/9. Dù nhận được doanh thu khá ổn về mặt thương mại, nhưng những đánh giá tiêu cực về phim cũng không hề ít.
Cụ thể, ngay từ khi ra mắt, phim nhận về nhiều ý kiến trái chiều chủ yếu liên quan đến kịch bản tham lam, phi logic và tạo hình zombie sơ sài, yếu hơn cả con người. Thậm chí, có khán giả còn cho rằng phim đang phát hủy hình tượng zombie truyền thống khi thêm thắt nhiều tình huống phi lý vào đặc tính zombie như: nghe phát thanh, nghe cải lương, ngủ vào ban đêm, bị hạ gục bởi ná thun,...
Dù nhận nhiều ý kiến trái chiều nhưng không thể phủ nhận Cù Lao Xác Sống chính là tác phẩm mở đường đầy triển vọng của các nhà làm phim Việt với thể loại phim khó nhằn như zombie. Ở đây, nếu nhìn đa diện hơn, việc Cù Lao Xác Sống được ra mắt chứng tỏ điện ảnh Việt đã từng bước làm được, và sẽ làm hay hơn ở thể loại này về sau.
Từ đó, khán giả có quyền đặt kỳ vọng vào những dự án điện ảnh Việt khai thác đề tài này về sau. Biết đâu, một ngày nào đó, phim zombie do nước ta sản xuất sẽ được chiếu tại các quốc gia khác và giành được sự đón nhận của khán giả quốc tế.
Xem thêm tại: Phim mới của Ngu Thư Hân gây tranh cãi, liên quan tới 300 bộ đồ cô mang tới
