Hồng Ánh xuất thân là dân học múa và bén duyên điện ảnh với giải thưởng Người đẹp duyên dáng trong cuộc thi Diễn viên điện ảnh triển vọng năm 18 tuổi.
Hồng Ánh vai Bạch Vân trong “Người đẹp Tây Đô”
Một năm sau, chị tham gia bộ phim truyền hình đầu tay Người đẹp Tây Đô của đạo diễn Lê Cung Bắc. Bộ phim gây chú ý rộng rãi và chị được nhớ đến ngay ở lần đầu đóng phim với vai Bạch Vân (em gái nhân vật chính Bạch Cúc do Việt Trinh thủ vai) nhờ nét diễn nhẹ nhàng, duyên dáng. Chính nhờ sự thể hiện này, Hồng Ánh lọt vào “mắt xanh” của đạo diễn Trần Mỹ Hà khi ông tìm diễn viên cho bộ phim truyện điện ảnh Hải Nguyệt.
Vai Hải Nguyệt
Hải Nguyệt là tên một cô gái sinh ra trong gia đình có nghề truyền thống làm nước mắm ở vùng biển Phan Thiết. Sau Giải phóng, gia đình cô vượt biên ra nước ngoài nhưng phút cuối cô đã chọn ở lại. Kinh qua bao khó khăn và biến động thời cuộc, với nghị lực và bản lĩnh, một tay cô đã xây dựng lại cơ nghiệp của gia đình, nhưng lại không may mắn giữ được người đàn ông từng là chỗ dựa tinh thần lớn lao của mình suốt từ thuở thiếu thời - Phi (Ngô Quang Hải). Đây là một bộ phim xuất sắc, từng được tán thưởng rất nhiều và nhận giải A của Hội Điện ảnh giai đoạn đó, tương đương Cánh diều Vàng bây giờ.
Vai diễn đầy sức nặng và giàu trải nghiệm khi tuổi đời mới đôi mươi ấy là khởi đầu cho sự nghiệp chuyên trị vai “khó nhằn” của Hồng Ánh.
Hồng Ánh trong phim “Cầu thang tối”.
Trong bộ phim video Cầu thang tối của đạo diễn Đào Bá Sơn cùng năm, chị vào vai Tâm - một cô gái quê lên thành phố giúp việc rồi sau đó chuyển sang bán ve chai kiếm sống. Tâm ngây thơ yêu người đàn ông giấu mặt trong những đêm ở cầu thang tối của khu chung cư và bị bỏ rơi khi mang thai, nhưng bên cô luôn có sự quan tâm của bà con lối xóm, đặc biệt là chàng lái xe ba gác hiền lành (Nguyễn Phương Điền). Bộ phim đời thường với diễn xuất dung dị của Hồng Ánh đã giành Bông sen Bạc, đồng thời mang về cho chị giải Diễn viên triển vọng tại LHP Việt Nam lần thứ 12 năm 1999.
Trừ vai Minh Ly trong Chung cư của đạo diễn Nguyễn Việt Linh và 1 trong 7 vai nữ ở Ngọc viễn đông của đạo diễn Cường Ngô (người viết chưa được xem), có thể nói Hồng Ánh đã góp mặt trong những bộ phim nghệ thuật đều thuộc hàng chất lượng của Việt Nam (đang có dự án sách “Top 101 Phim truyện hay nhất của điện ảnh Việt” - mà có lẽ sẽ xuất hiện nhiều phim của chị).
Phim “Đời cát”
Đó là Tâm trong Đời cát của đạo diễn Nguyễn Thanh Vân, bộ phim đã giành giải Phim hay nhất đồng thời đem lại cho chị giải Nữ phụ xuất sắc nhất tại LHP Châu Á - Thái Bình Dương năm 2000. Câu chuyện về những bi kịch hậu chiến trên mảnh đất miền Trung nắng gió giúp Hồng Ánh chứng tỏ diễn xuất trưởng thành và nhuần nhuyễn của mình. Khi ấy mới 23 tuổi, nhưng chị đã vào vai một phụ nữ có con 13 tuổi.
Cô giáo Giao trong “Thung lũng hoang vắng”.
Đó là cô giáo Giao “sống và yêu” trong Thung lũng hoang vắng của đạo diễn Nhuệ Giang. Bộ phim “bội thu” với một loạt giải thưởng: Giải Fipresci dành cho phim châu Á tại LHP Melbourne, Australia; Giải A Hội Điện ảnh năm 2001 và Bông sen Bạc tại LHP Việt Nam lần thứ 13 năm 2001.
Hồng Ánh vai Quỳ trong “Người đàn bà mộng du”.
Đó còn là cô y sĩ quân y Quỳ bị ám ảnh bởi những năm tháng chiến tranh ở cánh rừng Trường Sơn trong Người đàn bà mộng du (đạo diễn Nguyễn Thanh Vân). Bộ phim không hẳn xuất sắc nhưng cũng được ghi nhận với cả giải Cánh diều Vàng và Bông sen Vàng năm 2004, đồng thời đem lại cho Hồng Ánh giải Nữ chính xuất sắc nhất tại LHP Việt Nam lần thứ 14 năm 2004.
Nhân vật Mai - “Trái tim bé bỏng”.
Đó còn là người mẹ bất lực trước cái nghèo chỉ biết tìm quên trong rượu - Mai (Đỗ Nguyễn Lan Hà) trong Trái tim bé bỏng của đạo diễn Nguyễn Thanh Vân - một bi kịch khác của mảnh đất miền Trung thời bình. Phim tiếp tục đạt Cánh diều Bạc năm 2007 và giải Nữ phụ xuất sắc nhất lại về tay Hồng Ánh tại LHP Việt Nam lần thứ 16 năm 2009.
Hồng Ánh trong “Trăng nơi đáy giếng'
Năm 2008, Hồng Ánh có vai diễn mình thích nhất trong bộ phim Trăng nơi đáy giếng của đạo diễn Nguyễn Vinh Sơn - cô giáo người Huế yêu chồng đến mức cực đoan, để khi mất mát cũng cực đoan sống với hạnh phúc trong niềm tin tôn giáo. Đây là vai diễn rất khó vì có rất nhiều cuốc máy dài đòi hỏi diễn viên phải nuôi giữ cảm xúc và chính xác trong từng chuyển động.
Bộ phim nghệ thuật này từng chia rẽ khán giả và bị phản ứng khá dữ dội vì khó hiểu với khán giả đại chúng. Trong một buổi chiếu giao lưu đạo diễn tại rạp phim nghệ thuật Hà Nội Cinematheque năm 2009, có khán giả không chịu được cứ bức bối la rất to mỗi lần nhân vật của Hồng Ánh đóng - mở dần dần từng cánh cửa trong ngôi nhà Rường. Nhưng phim đồng thời nhận được sự tán thưởng rất lớn từ nhiều người yêu phim nghệ thuật.
Dù chỉ giành Cánh diều bạc năm 2008, nhưng đây có thể nói là một trong những tác phẩm hay nhất của điện ảnh Việt do một đạo diễn xuất sắc (nhưng có quá ít cơ hội được làm phim) thực hiện. Chị có thêm giải Nữ chính xuất sắc dòng phim Á - Phi tại LHP Dubai.
Vai diễn của Hồng Ánh trong phim “Tâm hồn mẹ”
Năm 2011, Hồng Ánh lại lần nữa hợp tác cùng nữ đạo diễn Nhuệ Giang trong phim Tâm hồn mẹ, trong vai Lan - một bà mẹ đơn thân lam lũ nhưng không theo tuýp phụ nữ hy sinh, bản lĩnh quen thuộc mà bản năng, hời hợt. Đây cũng là một phim độc lập đáng xem.
Vai diễn Kiều Nguyệt Nga của Hồng Ánh trong “Lục Vân Tiên”.
Đấy là chưa kể những phim truyền hình thu hút khán giả như Những nẻo đường phù sa (đạo diễn Châu Huế), Lục Vân Tiên (đạo diễn Đỗ Phú Hải), Kính thưa ô sin (đạo diễn Trần Cảnh Đôn) hay Mùi ngò gai (hợp tác Hàn Quốc) và nhiều vai diễn trên sân khấu kịch.
Phim “Mùi ngò gai”.
Có thể nói, Hồng Ánh là diễn viên của các giải thưởng và không quá lời khi khẳng định chị là gương mặt nữ tiêu biểu nhất của điện ảnh Việt trong vòng 20 năm qua. Nếu sinh trưởng trong một nền điện ảnh phát triển hơn, Hồng Ánh xứng đáng có một sự nghiệp đồ sộ hơn và rất có thể, cái tên Hồng Ánh sẽ ở tầm quốc tế.
Phim “Đường đua” do Hồng Ánh sản xuất.
Không chỉ dừng ở vai trò diễn viên, cô gái gốc Trà Vinh này còn được biết đến với vị trí bà chủ Hãng phim riêng Blue Productions. Chị đã hỗ trợ những nhà làm phim trẻ với dự án phim ngắn về đề tài Giao thông 89.600km, sản xuất phim Đường đua (đạo diễn Nguyễn Khắc Huy) hay phát hành phim tài liệu độc lập Chuyến đi cuối cùng của chị Phụng (đạo diễn Nguyễn Thị Thắm).
Phim “Đảo của dân ngụ cư” do Hồng Ánh làm đạo diễn.
Nhưng ngạc nhiên hơn cả là khi chị ra mắt phim Đảo của dân ngụ cư với vai trò đạo diễn. Dù trước đó đã biết chị theo học Biên kịch Điện ảnh, từng làm phó đạo diễn của Trái tim bé bỏng và đạo diễn vở sân khấu Giờ của quỷ, nhưng đây hẳn là một bất ngờ lớn đối với mọi người.
Bất ngờ là bởi Đảo của dân ngụ cư là một phim nghệ thuật thực sự chất lượng với dấu ấn đạo diễn rất mạnh. Một trong những bộ phim Việt hay nhất thập niên này mà việc không được tôn vinh xứng đáng tại Bông sen Vàng năm ngoái và Cánh diều Vàng năm nay là một sự thiếu chính xác của giới chuyên môn.
Cũng như sự nghiệp, cuộc sống Hồng Ánh viên mãn với cuộc tình và hôn nhân hạnh phúc bên nhà phê bình Nguyễn Thanh Sơn. Một may mắn nữa là nhan sắc của chị vẫn thu hút và ngày càng đằm thắm, mặn mà qua thời gian.
