Không hẹn mà gặp, tác phẩm kinh dị của đạo diễn da màu Jordan Peele Us và bộ phim mang đậm dấu ấn Trung Hoa đến từ đạo diễn Trương Nghệ Mưu Shadow (tựa việt: Ảnh) đều xoay quanh con người và cái bóng/nhân bản của chính họ.
Shadow lấy bối cảnh giả tưởng khi Trung Quốc cổ đại bị chia cắt thành nhiều vương quốc nhỏ; những vương quốc, Chúa công, quý tộc không ngừng tranh chấp để chiếm đất đai, quyền lực của nhau. Trước tình cảnh ấy, với mục đích giữ lấy mạng sống của bản thân, các bậc đế vương, quý tộc thường sử dụng “ảnh tử” để thế thân cho mình. “Ảnh tử” sống trong bóng tối, bị xóa mọi dấu vết về danh tính, được huấn luyện cho giống hệt chủ nhân để thay chủ ra sống vào chết, sẵn sàng đi vào chỗ tử. Và Shadow là một câu chuyện về “ảnh tử” như thế.
Trên màn ảnh rộng thế giới, Us của đạo diễn da màu Jordan Peele vẫn đang làm mưa làm gió với câu chuyện về những “người bị xích” - nhân bản của người thật sống trên mặt đất - bị nhốt dưới tầng hầm bỏ trống sau một thí nghiệm thất bại. Adelaide (Lupita Nyong'o) - người phụ nữ bị chính bản sao của mình đánh tráo từ khi còn bé, phải sống dưới tầng hầm hoang tàn và đánh mất những khả năng như con người bình thường. Tương tự như vậy, đô đốc Tử Ngu trong Shadow cũng nhốt mình dưới căn hầm bí mật, để “ảnh tử” thay thế mình vào sống ra chết.
Dẫu vậy, việc lùi vào bóng tối để “ảnh tử” thay thế mình hoàn toàn là lựa chọn của Tử Ngu. Đô đốc nước Bái sống yếu ớt do vết thương Dương Thương để lại từ trận chiến năm nào, tuy lui về ở ẩn giữ mạng sống, song lại muốn là người đứng sau giật dây, tính toán từng bước đi trong trận cờ tranh giành quyền lực.
Song, giống như câu chuyện trong Us, bản sao vẫn có thể giành chiến thắng trước bản thể, cái bóng vẫn sống được ngay cả khi không có chủ nhân. Không vô tri như những “người bị xích”, bên cạnh ngoại hình giống hệt bản thể, “ảnh tử” cũng có cuộc đời, ký ức và tình cảm riêng. Hơn hết, là một con người thực sự, “ảnh tử” còn có dục vọng và những tham vọng về tình yêu, quyền lực, quyền được sống, quyền làm chủ bản thân. Những tham vọng này ngày càng hiện lên mạnh mẽ hơn, chi phối “ảnh tử”, làm thay đổi mục tiêu sống của nhân vật này. Dần dần, cái bóng trở nên giống phiên bản thật hơn chính bản thể, có được mọi ước muốn của đô đốc Tử Ngu trước kia.
Không hẹn mà gặp, câu chuyện về chủ nhân và cái bóng của cả Jordan Peele và Trương Nghệ Mưu đều khép lại bằng cái kết bất ngờ, cái bóng chiến thắng chính bản thể và có được mọi khát khao mà chủ nhân từng mong muốn. Trong Us, môi trường đã thay đổi “người bị xích” Adelaide, cho cô khả năng giao tiếp, trí tuệ và tình cảm gia đình. Còn ở Shadow, với bản năng thực sự của một con người, cái bóng dần thoát ra khỏi mục tiêu của chủ nhân nó, sống theo những tham vọng cá nhân mang đến cuộc sống hạnh phúc cho riêng mình.
Trong Us, mỗi cá nhân đều có một bản sao riêng, “người bị xích” nào cũng mong muốn giết chết bản thể để tìm lại tự do. Ở Shadow, sẽ đến một lúc nào đó, “ảnh tử” và chủ nhân buộc phải giết hại lẫn nhau để bản thân được sống tiếp cuộc đời còn lại. Dù chỉ riêng đô đốc Tử Ngu có “ảnh tử”, song các nhân vật còn lại trong phim đều có những cái bóng đối lập riêng tồn tại song song với mình. Đằng sau vẻ ngoài nhu nhược, bất cần của Chúa công nước Bái là sự ranh ma, toan tính hòng mượn tham vọng của người khác để giành thắng lợi cho bản thân. Hay ở nhân vật Tiểu Ngải (Tôn Lệ), cô khi thì đồng điệu, khi thì tương khắc với hai người đàn ông xung quanh mình: người chồng lâu năm và cái bóng của anh.
Câu chuyện về những cặp song trùng từ lâu đã không còn mới lạ trên màn ảnh, song ở mỗi tác phẩm, đạo diễn lại có cách thể hiện khác nhau, mang đến những triết lý sâu sắc gây ám ảnh cho người xem. Không ai muốn bản thân mình có một cái bóng, cũng không ai mong muốn trở thành cái bóng của người khác, ngay cả đối với đô đốc lắm toan tính Tử Ngu cũng có lúc phải chịu thua trước bản sao của chính mình.
