Sau Để mai tính 2, đại diện của hài nhảm và những màn câu khách gượng ép thông qua hài hình thể, những tưởng điện ảnh Việt năm 2015 sẽ bước sang một trang mới với Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh và Em là bà nội của anh, hai tác phẩm nghiêm túc, chỉn chu vừa đủ khả năng tạo sóng dư luận. Thế nhưng, chúng vẫn xếp sau bộ phim gây tranh cãi có sự góp mặt của ông hoàng phòng vé Thái Hòa.
Ăn theo (spin-off) bộ phim hài tình cảm ăn khách Để mai tính hồi 2010, chủ yếu tập trung vào nhân vật “bóng lộ” chị Hội của Thái Hòa vốn được rất nhiều khán giả yêu mến trong suốt bốn năm qua.
Và câu chuyện về cuộc đời chị Hội là minh chứng cho tiềm năng của thị trường điện ảnh tại một đất nước 90 triệu người. Năm 2008, Nụ hôn thần chết thu về 16 đồng là kỷ lục đầu tiên, tiếp tục tăng thêm gấp ba nhờ Long Ruồi và những cột mốc hoành tráng như 60 - Mỹ nhân kế, 80 - Tèo Em và 100 - Để mai tính 2 lần lượt được ghi nhận.
Veteran kể về hành trình của viên điều tra Seo Do-cheol (Hwang Jung-min) muốn chống lại cả đế chế tài phiệt
Với 100 tỷ, một con số vô cùng lớn với một bộ phim Việt, lại chỉ xấp xỉ 4,5 triệu USD và chẳng đáng là bao nếu đem đặt cạnh quán quân năm 2015 của Hàn Quốc - Veteran, đã cán mốc hơn 80 triệu USD, nhiều hơn bất cứ số tiền nào mà phòng vé Việt Nam từng thu được.
Ví dụ trên không nhằm so sánh giữa một ngành công nghiệp giải trí còn đang phát triển với một Hollywood mới của Châu Á. Tuy nhiên, điều đó cho thấy, cột mốc trăm tỷ của Để mai tính 2 dù có thống trị bao nhiêu năm nữa, vẫn chưa thể phản ánh đúng nhu cầu phim rạp của khán giả nội địa và khiến “bài toàn” càng khó hơn, khi làm cách nào để thuyết phục những người trong số 90 triệu kia sẵn sàng bỏ tiền ra mua vé đến rạp chiếu phim.
Mô hình hợp thức theo chiều dọc
The Admiral: Roaring Currents thu hút 17 triệu lượt xem
Hàn Quốc từng là quốc gia có nền điện ảnh kém phát triển và lạc hậu nhưng vài năm trở lại đây, The Admiral: Roaring Currents (2014) trở thành bom tấn ăn khách nhất mọi thời đại tại xứ sở Kim Chi, mang về 131 triệu USD toàn cầu và 17 triệu lượt xem. Trước đó một năm, Miracle in Cell No.7 và Byunhoin xếp trên Iron Man 3, trước thêm một năm nữa, Thieves và Masquerade đẩy lùi The Avengers.
Vậy thì đằng sau sự phát triển thần kỳ ấy là gì? Và liệu một thập kỷ cho ra đời hàng loạt tác phẩm chất lượng có đủ giúp nền điện ảnh Hàn Quốc nhanh chóng phục hồi như thế? Câu trả lời là không - nếu xét về mặt tốc độ. Và câu trả lời sẽ là có, nếu bổ sung thêm yếu tố phát hành. Chính xác là thông qua mô hình hợp thức theo chiều dọc, những công ty sản xuất phim cũng sở hữu hàng loạt hệ thống rạp chiếu như CJ CGV và Lotte Cinema bằng việc đảm bảo những bộ phim ấy được ra mắt và trụ ngoài rạp. Họ sẵn sàng dành cho chúng những ưu ái suất chiếu, số rạp và thời gian quảng bá nhằm tối đa hóa lợi nhuận.
Do đó khi tập đoàn CJ E&M quyết định mua lại Megastar và đổi tên thành CGV, hầu hết những top đầu phòng vé của Việt Nam cũng được thừa hưởng những thành quả từ mô hình hợp thức theo chiều dọc. Với 34 cụm rạp và nhiều rạp chiếu trên mỗi cụm, không khó lý giải vì sao cả Em là bà nội của anh, bất chấp sự góp mặt của dàn ngôi sao ít đại chúng hay Để mai tính 2, bị chê là nhạt nhẽo, nhàm chán đều dễ dàng xác lập kỷ lục. Cũng nhận nguồn hỗ trợ rất lớn từ hệ thống rạp chiếu “tại nhà” là Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh và Quả tim máu của Galaxy, với doanh thu mỗi phim là 85 và 80 tỷ đồng.
Già gân, mỹ nhân và găng tơ chết yểu
Dĩ nhiên, một tác phẩm hay thì tự thân nó sẽ thành công. Nhưng chắc chắn rằng nó sẽ không thể nào thành công vượt bậc khi thiếu đi ekip hậu thuẫn đằng sau. Hay Già gân, mỹ nhân và găng tơ lại là một trường hợp khác bởi các miếng hài cũ kỹ, lạm dụng không thể cứu vãn màn kết hợp của bộ đôi Hoài Linh và Trường Giang, đã bị CGV và nhiều rạp chiếu khác “lãng quên” sau 10 ngày tung hoành.
Tức là một bộ phim hay giờ đây, tận dụng tối đa tiềm năng của thị trường dân số 90 triệu dân bao gồm những fan hâm mộ điện ảnh thì yếu tố chọn nhà phát hành cũng góp phần khá lớn, gần như quan trọng nhất để giúp nó đến “tay” càng nhiều khán giả. Có thể xem những Để mai tính 2, Em là bà nội của anh, Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh hay Quả tim máu, Tèo Em là những con hổ mọc thêm cánh khi chỉ ra rạp là sẽ thắng lớn.
Cần tránh cái bẫy lợi nhuận
“Bà nội” ăn mừng cột mốc 90 tỷ
Khi các công ty, tập đoàn phát hành hoàn toàn chi phối việc chạy đua lợi nhuận thì rõ ràng, mô hình hợp thức theo chiều dọc này lại như một cái bẫy. Và người xem nói riêng hay ngành điện ảnh nói chung là những nạn nhân chịu ảnh hưởng nặng nề nhất. Đã có rất nhiều nhà làm phim tại Hàn Quốc lên tiếng về việc sản phẩm của họ bị đối xử bất công, tương tự Another Promise của đạo diễn Kim Tae Yun, chỉ có 300 phòng chiếu ngày ra mắt và bị hàng loạt rạp chiếu rút tên về sau. Điều này đang đe dọa nghiêm trọng đến sự đa dạng thể loại và khiến dòng phim độc lập vốn khó tiếp cận trở nên bị cô lập.
Cũng vì tiêu chí lợi nhuận được đặt lên hàng đầu, Để mai tính 2, Tèo Em còn lại gì khi loại bỏ đi yếu tố phát hành, với phần nội dung cũ kỹ và tiếp tục sa lầy vào thể loại hài nhảm? Vậy kỷ lục 100 tỷ kia có phải là đại diện cho xu hướng thưởng thức của khán giả đại chúng? Đây là mặt trái của mô hình hợp thức theo chiều dọc, biến tất cả những nhà làm phim thành những chuyên gia môi giới điện ảnh và chỉ chuyên tâm bán vé thay vì thực hiện sản phẩm nghệ thuật.
Nhưng nói đi cũng phải nói lại, nếu các nhà làm phim hiện nay không chịu nhìn nhận việc sản xuất là một hoạt động kinh doanh, có lẽ phải rất lâu nữa, điện ảnh Việt mới chào đón thêm những cột mốc mới. Để mai tính 2 đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ của nó trong việc thách thức mọi giới hạn và sau 90 tỷ từ Em là bà nội của anh, hi vọng kỷ lục phim Việt sẽ được thay thế bởi một tác phẩm chỉn chu, đàng hoàng và xứng đáng như thế mà tất nhiên, muốn làm được điều này thì chỉ còn trông đợi hoàn toàn vào chiến lược của nhà phát hành.
