Ở Việt Nam có nhiều loại quả rừng trở thành đặc sản được người thành phố ưa chuộng mỗi khi vào mùa. Trong đó có chanh yên rừng (hay còn gọi là thanh yên).
Đây là loại quả thuộc họ nhà cam quýt có tên khoa học là Citron được trồng ở rất nhiều nơi trên thế giới. Cây dạng bụi, quả màu vàng, kích cỡ quả to nhỏ khác nhau. Vỏ dày, sần sùi, có nhiều túi tinh dầu, ruột quả nhỏ, chua, hơi đắng.
Chanh yên rừng được trồng nhiều ở Lạng Sơn, Lào Cai, Lâm Đồng, các tỉnh Tây Nguyên. Chị Loan (30 tuổi, Lào Cai) cho biết cây chanh yên rừng xưa rất ít người biết đến bởi chúng chỉ mọc ở vùng núi cao trong những bản xa xôi. Chúng ra hoa vào tháng 7 tới khoảng tháng 9, 10 âm lịch là vào vụ chín. Hoa của chúng cũng có màu trắng pha tím giống như chanh yên dưới xuôi nhưng thơm hơn.
"Cây đặc sản này mọc hoang nên sản lượng thấp, mỗi cây chỉ cho vài quả, thậm chí có cây cả mùa chẳng bói quả nào. Hơn cả quả của chúng cũng nhỏ hơn chanh yên dưới xuôi: nhỏ bằng nắm tay người lớn hoặc bằng quả chứng, vỏ sần... Dù vậy chúng lại chứa hàm lượng tinh dầu vượt trội cao gấp nhiều lần chanh yên trồng nên tác dụng dược lý của chanh yên rừng cũng cao hơn", chị Loan nói.
Đó chính là lý do khiến chanh yên rừng trở thành đặc sản được nhiều người thành thị tìm mua. Thường chị em nội trợ săn mua chúng về để ngâm đường mật ong chữa viêm họng, ép tinh dầu dưỡng tóc, dưỡng da...
Ngoài ra họ còn làm những món bánh, kem, cocktail,... bằng tinh dầu chanh yên hay mứt chanh yên bởi hương vị của chúng rất tuyệt vời.
Với những công dụng tuyệt vời trên cùng với độ khan hiếm đã "đẩy giá" chanh yên rừng lên rất cao, dao động từ 80.000 – 100.000 đồng/kg tùy từng thời điểm. "Giá loại quả đặc sản này cao lại hiếm nên tiểu thương vẫn không thể gom được hàng với số lượng lớn bán ra thị trường. Họ thường nhờ người quen ở nơi có chanh yên rừng mua giúp rồi lên tận nơi chở về để đảm bảo độ tươi ngon cũng như hạn chế thấp nhất chi phí", người phụ nữ cho hay.
Chị Loan cho biết chị từng giới thiệu về công dụng của trái chanh yên rừng với bạn bè nhưng không ai tin. Sau đó chị tặng họ vài quả về dùng thử thì tất cả đều gật gù khen ngợi. Bởi chúng có thể chữa viêm họng của trẻ nhỏ lẫn người lớn vô cùng hiệu quả.
"Họ nói với tôi rằng trẻ nhỏ húng hắng ho chỉ cần vài giọt chanh yên rừng ngâm đường là khỏi dứt điểm. Họ phải sử dụng kháng sinh cho con nhiều ngày như những lần trước nữa.
Sau đó họ nhờ tôi mua giúp vài cân về ngâm đường và làm mứt pha nước uống. Nhưng đặc sản này hiếm đâu có dễ mua", chị Loan nói.
