Khu vực phía Bắc ở nước ta có nhiều loại quả dại trở thành đặc sản nổi tiếng, trong đó phải kể đến quả dọc. Đây là loại quả hình cầu, khi non sẽ có màu xanh nhạt, khi già vỏ chuyển sang màu xanh sẫm, vỏ cứng, có 4 hạt dài sẽ được hái xuống để chế biến món ăn.
Khi chín, quả dọc có màu vàng. Thường, quả dọc non và chín sẽ không được sử dụng nhiều để nấu canh bởi vị chua lúc này không được ngon. Cuối vụ, quả sẽ nhỏ hơn chút nhưng trái già hơn, ăn chua và thơm hơn.
"Quả đặc sản này có nhiều ở các tỉnh vùng núi phía Bắc, đặc biệt là vùng đất Phú Thọ. Chúng có vị chua như sấu và me, thường được sử dụng để nấu canh chua.
Xưa quả dọc ở quê mình nhiều vô kể, chín rụng đầy gốc chẳng ai hái vì chua, chỉ một số người dùng để nấu canh. Vài năm trở lại đây, chúng bỗng trở thành đặc sản được người dân thành phố săn lùng bởi hương vị núi rừng, lại sạch và không phun thuốc trừ sâu", chị Thanh Loan (33 tuổi, quê Phú Thọ) cho hay.
Cách chế biến đặc sản quả dọc khá đơn giản. Theo đó, quả khi hái về rửa sạch rồi cho lên nướng với than đến khi vỏ ngả sang vàng. Người ta sẽ bóc lớp vỏ đó rửa sạch, sau đó nấu chín lần nữa rồi dầm lấy nước chua.
"Dọc có thể nấu canh chua với cá, đặc biệt cá lóc. Trong món riêu cua của người miền Bắc cũng vậy nếu cho quả dọc sẽ có vị chua thanh vô cùng hấp dẫn.
Song canh chua quả dọc ngon nhất là phải kết hợp chung với cá lóc, nghệ, rau ngò", chị Thanh Loan nói.
Để nấu canh chua, đầu tiên chị em thường ướp cá với chút nghệ, chút gia vị cho cá thấm đều. Sau đó, họ đun sôi trái dọc với nước, chuẩn bị cho nồi nước chua. Kế đó, dầm trái dọc ra cho vị chua thấm đều, rồi bỏ cá và cà chua đã xắt sẵn vào, tiếp tục cho lên bếp đun sôi.
Trong quá trình nấu, sẽ nêm gia vị như: muối, hạt nêm, chút nước mắm cho vừa miệng. Đợi khi nồi canh sôi, tiếp tục cho rau ngổ, ngò gai đã xắt nhỏ vào nồi canh cho dậy mùi thơm.
"Canh chua trái dọc sẽ trông bắt mắt với màu vàng của nghệ, màu đỏ từ cà chua, màu xanh của rau om ngò gai. Nếu thích ăn cay, có thể chuẩn bị một chén nước mắm, cùng vài lát ớt để ăn kèm với cá", chị cho biết.
Vào chính vụ, quả dọc được rao bán với giá 60.000 - 70.000 đồng/kg. Chị em nội trợ ở thành phố thường ưa chuộng dùng quả dọc trong chế biến món ăn. Bởi chúng mang hương vị chua nhẹ, thơm thơm...
Không chỉ dùng để nấu ăn, dầu của quả dọc có thể thay thế dầu vừng, dầu lạc để đắp mụn nhọt khi chưa vỡ mủ (lọc dầu lấy phần trong, trộn với nghệ vàng phết lên giấy mềm rồi đắp hoặc bôi thẳng vào nốt ghẻ ruồi (nấu với hạt cây máu chó). Ngoài ra nó òn dùng trị chốc lở, mụn nhọt.
