Nhiều vùng miền của Việt Nam có rất nhiều loại đặc sản với những cái tên siêu độc lạ. Đây là một loại cá có cái tên ai nghe cũng phải hỏi lại vài lần - cá lúi. Loại đặc sản này ngày xưa từng bị chê, ấy vậy mà giờ lại ngon nổi tiếng.
Cá lúi là loài cá có kích thước bé, con to nhất cũng chỉ to bằng hai ngón tay. Chính vì thế xưa không được chuộng bằng những loài cá lớn hơn. Cá lúi sống theo mùa nước từ tháng 4 đến tháng 10 ở sông Ba (Gia Lai). Đây là loại cá nước ngọt thuộc họ cá chép. Cá lúi có mình dày, hơi tròn, vảy sáng bóng và lưng màu đen.
Cá lúi là loài sinh sản nhanh và sống theo thành đàn nên cực kỳ dễ bắt. Muốn bắt cá lúi chỉ cần vài tấm lưới giăng trong các gành đá dưới lòng suối để một đêm là có ngay.
Trước khi trở thành đặc sản người ăn người ghiền thì cá lúi ngày xưa chỉ là loại cá cho người nghèo. Dân Gia Lai hay truyền tai nhau câu nói vui “ăn cá lúi, lúi húi cả ngày” nên ngày trước chẳng có ai thèm loại cá này. Ấy vậy mà loại cá này lại có thịt rất ngọt, kho nghệ, nướng hay làm gì cũng ngon. Lâu dần, chúng trở nên phổ biến hơn và trở thành loại đặc sản khi tới Gia Lai ai cũng muốn thử.
Mấy năm gần đây, cơn sốt cá lúi dần trở nên phổ biến khiến nhiều hộ dân nhờ vào nghề giăng lưới bắt cá có thêm nguồn thu nhập từ loại cá này. Tuy nhiên loại đặc sản này khá hiếm, không phải lúc nào cũng bắt, cũng mua được.
Tại các chợ dân sinh, một cân cá lúi được bán theo mớ, giá cũng khá thời vụ bởi vì lúc có lúc không. Trên các chợ mạng, cá lúi là loại đặc sản được nhiều người hỏi mua, mức giá cũng dao động khoảng 100.000 đồng/kg.
Nhiều người cho biết loại đặc sản này có thể đánh gục cả những thực khách khó tính bằng thứ hương vị ngon ngọt, chân quê khó kiếm. Cá lúi nấu om nghệ được cho là món ngon nhất và giữ được vị ngon ngọt tự nhiên của cá nhất. Người Gia Lai thường ăn món này vào lúc trời mưa, se lạnh, hương cá lúi thơm lừng hòa cùng với mùi nghệ cay ngai ngái, chút cháy sém của nồi đất tạo thành thứ cảm giác tuyệt vời không gì sánh bằng.
Người ta cũng cho rằng cá lúi được bắt lúc trời mưa là loại cá lúi ngon nhất vì thịt có độ dai, xương mềm. Hơn nữa, mùa mưa là mùa cá lúi sinh sản cho nên cá sẽ to lớn hơn, đầy trứng và ngon hơn.
Từ một loại cá bị bỏ qua vì quá nhỏ, cá lúi vậy mà lại trở thành thứ đặc sản dân dã nhiều người đỏ mắt tìm kiếm để mua về ăn thử. Cá lúi thơm ngon, ngọt thịt không chỉ là món ăn quê dân dã mà còn là thứ đặc sản trời ban, hiếm có khó tìm.
