Mắm cáy là món ăn cổ truyền và dân dã của người Thanh Hoá. Nhưng nó vẫn được chọn là đặc sản nổi tiếng ở xứ này bởi sự thơm ngon, hấp dẫn.
Mắm cáy được làm từ con cáy - loài động vật có hình dạng giống cua đồng nhưng nhỏ hơn. Cáy có rất nhiều loài: cáy đỏ, cáy nâu, cáy đen, cáy lông… Song người Thanh Hoá thường bắt cáy đỏ về làm mắm là ngon nhất.
"Ngược lại, dân quê mình không bao giờ bắt cáy lông về làm mắm. Vì loài cáy này theo quan niệm khi ăn vào sẽ vô cùng độc và có hại tới sức khỏe.
Cáy xuất hiện nhiều nhất vào mùa hạn hán, nắng gắt. Vì nóng mà chúng chui ra đông như kiến. Lúc này chính là thời điểm thích hợp để người dân bắt cáy một cách dễ dàng", chị Thanh (24 tuổi, Thanh Hoá) cho biết.
Cáy sau khi bắt về sẽ được chế biến bằng cách rửa sạch, bóc yếm, bỏ phần hoi rồi chặt đi phần kìm nhọn hoắt. Sau đó, họ đem cho vào cối giã thật nhuyễn. Công đoạn này đòi hỏi người làm phải hết sức cẩn thận và là những người đã có kinh nghiệm làm cáy.
"Xong xuôi, họ đem đem cáy trộn với muối, thính, cho vào vại, nén vào vỉ tre rồi đem ra phơi nắng. Trong tầm một tháng mới cho ra lò được món mắm cáy thơm ngon.
Quy trình làm mắm cáy khá công phu nên khi ra lò có hương vị nồng ngai ngái và khi chạm vào miệng một chút lập tức thấy được vị thơm, ngọt bùi của mắm cáy. Chúng không chỉ ngon, còn bổ sung đạm, đem lại nhiều chất dinh dưỡng cho cơ thể", chị Thanh cho hay.
Nếu xưa chỉ người dân xứ Thanh biết đến đặc sản này thì giờ đã phổ biến rộng rãi hơn. Chúng được người thành phố ưa chuộng, mua về làm thức nước chấm hoặc khi đến Thanh Hoá sẽ mua làm quà biếu tặng người thân.
Mắm cáy có rất nhiều cách ăn, như chấm cùng thịt heo luộc, chấm với rau củ quả hoặc đơn giản ăn cùng cơm nóng. "Người Thanh Hoá xa xứ khi về quê thường muốn ăn mắm cáy chấm rau luộc. Khi đó họ sẽ cảm nhận được ký ức tuổi thơ, đồng thời tận hưởng hương vị dân dã đậm chất quê", chị Thanh nói.
Hiện tại, mắm cáy Thanh Hoá được rao bán trên các trang thương mại điện tử với giá 130.000 đồng/lít. Chị em nội trợ trên mọi miền có thể đặt mua về thưởng thức.
