Là một xã miền núi thuộc huyện Bát Xát, tỉnh Lào Cai, Y Tý nằm trên vùng núi đá có độ cao khoảng 2.000 m so với mặt nước biển. Ở độ cao ấy, thời tiết Y Tý đỏng đảnh, sớm nắng, chiều mưa, buổi trưa mù mịt. Ngay cả những người sinh ra và lớn lên trên mảnh đất này cũng không thể dự báo chính xác sự chuyển biến của tiết trời.
Tháng 9-10 là thời điểm giới trẻ ưa xê dịch và các nhiếp ảnh gia tràn về Y Tý để “săn” ảnh mùa lúa chín. Ruộng bậc thang ở Y Tý và một số xã lân cận như A Mú Sung, A Lù, Ngải Thầu… bám theo những triền núi chênh vênh, kéo thoải xuống tận thung lũng như một biển vàng ngút ngát.
Mây Y Tý thường đẹp nhất vào mùa đông. Khi trời lạnh và sau mưa, gió nhẹ thì biển mây là lý tưởng. Leo lên những đỉnh cao nhìn xuống, thấy mây lúc bồng bềnh như một tấm thảm dày, lúc lại len lỏi giữa các ngọn cây như những sợi tơ lảng bảng.
Nhưng Y Tý không chỉ có mây và lúa. Sắc màu Y Tý còn hấp dẫn bởi cuộc sống của những người dân nghèo. Bình dị, đơn sơ nhưng chất phác, hồn nhiên và hơi thở của nó là thứ nhiều người tìm kiếm.
Nhà trình tường là đặc sản của vùng cao Y Tý. Từ những ô vuông lấy gió như thế này, căn bếp mang một thứ sắc màu kỳ ảo.
Một căn nhà của người Hà Nhì, với ngô trên gác bếp và những đứa trẻ sống hồn nhiên như cây cỏ.
Em bé Hà Nhì tự tìm thú vui với món quà của mặt trời.
Khi cha mẹ lên nương, trẻ con thường làm bạn với những vật nuôi gần gũi trong nhà như chó, mèo.
Lớn thêm chút nữa, chúng tụ tập nhau lại chơi những trò rất hồn nhiên. Đây là những em nhỏ trường mầm non Y Tý với trò chơi “đổ dốc”.
Chỉ một cái kẹo mút đôi khi cũng khiến bọn trẻ thích thú cả buổi chiều.
Trong những bản sâu xa, trẻ em tìm đến những trò vui khiến tất cả bất ngờ.
Nụ cười mùa gặt của những chàng trai, cô gái đang tuổi thanh xuân.
Một bà mẹ cần mẫn khâu vá bên mẹt ớt tươi. Người Hà Nhì ăn rất cay. Các món ăn của họ từ cơm, thịt đến nước mắm đều có gia vị ớt.
Đến Y Tý mùa này là lý tưởng, khi có lúa, mây, nắng, có sương, và đương nhiên, vẫn còn đó những ánh mắt hồn hậu của người Hà Nhì. Tuy nhiên, sau một “tháng ngâu”, những con đường lên Y Tý đã khó khăn hơn rất nhiều, bởi đất đá từ trên núi có thể sạt lở bất cứ lúc nào.
Dù có đam mê và dấn thân đến đâu, bạn cũng nên cẩn thận với những cung đường có cảnh báo sạt lở. Mặt đường đã xấu đi nhiều trong vài năm trở lại đây với mật độ xây dựng ngày càng dày đặc ở các xã vùng cao.
