Mới đây, dự luận bất ngờ dậy sóng trước đoạn clip ngắn ghi lại hình ảnh doanh nhân Hoàng Hường nói mèn mén là cám lợn ngay trong bữa cơm gia đình của người Mông. Cách gọi này gây ra sự phẫn nộ trong cộng đồng, nhiều người cho rằng việc gọi một món ăn truyền thống của người dân tộc như vậy là thiếu tôn trọng và không hiểu biết văn hóa của đồng bào.
Tuy nhiên, thực tế mèn mén là món ăn đặc sản và cũng là niềm tự hào của đồng bào dân tộc H'Mông ở Hà Giang. Với người Mông, thức quà làm từ ngô này đã được nâng tầm lên thành đặc sản, được ví là "cơm vàng" bởi cách chế biến độc đáo và kỳ công.
Được biết, mèn mén (hay còn gọi là bột ngô hấp) là một món ăn truyền thống không thể thiếu trong bữa ăn hàng ngày của đồng bào dân tộc H'Mông. Món này được làm từ giống ngô tẻ đặc trưng của địa phương. Cứ sau mỗi mùa thu hoạch, bà con dân tộc Mông lại phơi ngô trên hiên nhà hay gác bếp, chờ khi thật khô mới đem đi làm mèn mén.
Đầu tiên, người ta tách hạt ngô, nhặt và loại bỏ hạt sâu, chỉ giữ lại hạt tròn, mẩy nhất rồi đem xay. Gia đình người Mông ở Đồng Văn lúc nào cũng có một chiếc cối đá tự chế, sau những vòng quay đều đều, những hạt ngô chuyển thành bột thơm phức. Người Mông đem sàng bột, bỏ mày, sạn rồi trộn với nước rồi đồ chín lên.
Đồ mèn mén cũng là một nghệ thuật, phải làm sao để bột ngô không quá khô, cũng không bị nát. Sau khi đồ lần đầu, bột ngô sẽ tiếp tục được đổ ra mẹt, dùng thìa gỗ đánh tơi và để nguội rồi lại đồ tiếp lần thứ hai cho chín kỹ.
Chỉ những bà nội chợ người Mông chính hiệu mới biết giữ lửa đủ độ, ính toán thời gian hợp lý để bột ngô chín, giữ được vị thơm ngon đặc trưng.
Mèn mén nấu xong vừa thanh, vừa ngọt, vừa bùi. Dùng trong bữa ăn thường kèm với canh rau cải, đậu chúa,...
Dù hiện tại đời sống của người tộc Mông cải thiện nhiều hơn trước nhưng món ăn dân dã này vẫn không thể thiếu trong các bữa cơm gia đình. Đặc biệt, vào dịp lễ Tết, trên bàn thờ tổ tiên sẽ không bao giờ thiếu mèn mén, món "cơm vàng" truyền thống của đồng bào.
